Francuskie okręty spod żagla i pary (1)

[Nowak Krzysztof]

Witam, niejako kontynując inny temat tego forum chciałbym zapytać, adresując to pytanie do Pana Krzysztofa Gerlacha, o okręty francuskie z epoki przejściowej, gdy napęd z żaglowego zmieniał się na parowy.
Byłbym ogromnie wdzięczny za informacje na temat francuskich fregat bocznokołowych. Mam niewiele informacji na ten temat. Znam następujące jednostki:
2700 ton, 20 dział : Gomer (1841)
2700 ton, 16 dział : Asmodee (1841)
2460 ton, 14 dział : Labrador (1842), Ulloa (1842), Magellan (1843), Montezuma (1843), Orenoque (1843), Panama 81843), Albatros (1844).
2470 ton, 14 dział : Darien (1842), Canada (1843)
2680 ton, 14 dział : Cacique (1843)
2560 ton, 14 dział : Eldorado (1843)
2480 ton, 16 dział : Christophe Colomb (1843)
2980 ton, 20 dział : Descartes (1844)
2820 ton, 20 dział : Vauban (1845)
2700 ton, 12 dział : Caffarelli (1847)
2700 ton, 8 dział : Mogador (1848)
Z powyższego widać, że zbudowano je w bardzo krótkim przedziale czasowym i prawdopodobnie były podobne siebie.
Pozdrowienia, Krzysztof Nowak.

[Krzysztof Gerlach]

Istnieje bardzo dobra strona internetowa dotycząca okrętów francuskich z tej epoki – http://dossiersmarine.free.fr/k_t.html. Posiadane przez mnie informacje są dość skromne, opierają się poza tym na najnowszej książce Jeana-Michela Roche, Lambercie, Warshipach, Mariner’s Mirror, różnych książkach o rozwoju napędu parowego w ogóle i paru cennych, zabytkowych drobiazgach francuskich z połowy XIX wieku. Takich kompleksowych opracowań jak w stosunku do wszelkich okrętów brytyjskich, amerykańskich czy żaglowców francuskich, niestety nie mam. Podam Panu wszystko, co na razie zebrałem dla siebie na potrzeby opracowywanej książki o wojnie krymskiej na morzu, ale proszę potem nie narzekać, że w tej książce nie znajdzie Pan dla siebie nic nowego. Oczywiście pełna odpowiedź dotycząca tak wielu okrętów jest potwornie długa, muszę więc ją podzielić na masę postów. Dziś pierwsza partia.

Typ Gomer
Oficjalnie fregaty. Wyporność 2700 ton, długość 70,90 m, szerokość 12,4 m lub 12,2 m, szerokość z kołami 19,83 m, głębokość 5,5 m, zanurzenie 5,3 m. Silnik firmy Fawcett z Liverpoolu, o mocy 450 koni nominalnych, obracał kołami z prędkością 16 obr/min. Takielunek trójmasztowy. Prędkość 10-11,7 węzła. Załoga 266-271 ludzi.
(Asmodee
Dwucylindrowy silnik z bocznymi wahaczami rozwijał moc indykowaną 900 koni. Uzbrojenie: w okresie 1846-1852 na głównym pokładzie 4 działa haubiczne 22 cm i 4 działa 30-funtowe, na pokładzie odkrytym 2 działa haubiczne 22 cm i 4 działa 30 funtowe, od 1856 na głównym pokładzie 6 dział 30-funtowych i 4 działa haubiczne 22 cm, na pokładzie odkrytym 4 działa haubiczne 22 cm i 2 działa 30-funtowe, albo w sumie w 12 armat 30-funtowych, 4 działa haubiczne 22 cm i 4 działa haubiczne 16 cm.
Jednostka budowana w Rochefort od 19.10.1840, zwodowana 20.10.1841. Skreślona z listy floty 18.12.1865.
Gomer
Uzbrojenie: od 1852 w sumie 20 dział, w tym 8 dział haubicznych 16 cm i 12 dział 30-funtowych, lub 16 dział albo 18 dział.
Jednostka budowana w Rochefort od 25.09.1840, zwodowana 19.07.1841. Skreślona z listy floty 30.03.1868.)

Labrador
Oficjalnie fregata 14-działowa. Wyporność 2460 ton lub 2588 ton, długość 79,64 m, szerokość 12,05, zanurzenie 5,34 m. Silnik o mocy 450 koni nominalnych, wykonany w Le Creusot przez Schneidera, pozwalał osiągać prędkość ok.10/11 węzłów. Koła o średnicy 9 m. Uzbrojenie: początkowo 4 działa haubiczne 16 cm, potem 14 takich dział. Załoga 267 ludzi.
Budowana w Tulonie od stycznia 1841, zwodowana 7.08.1842. Skreślona z listy floty 20.11.1871. W latach 1875-77 magazyn artyleryjski w Tulonie, rozebrana 1878.

Magellan
Oficjalnie fregata 14-działowa. Wyporność 2460 ton lub 2588 ton. Długość 79,64 m, szerokość 12,05, zanurzenie 5,34 m. Silnik o mocy 450 koni nominalnych, wykonany przez zakłady Francoisa Cave, pozwalający osiągać prędkość ok.10/11 węzłów. Koła o średnicy 9 m. Uzbrojenie: u schyłku 1850 na głównym pokładzie 8 dział 30-funtowych, na pokładzie odkrytym 6 dział haubicznych 22 cm. Załoga 267 ludzi.
Budowana w Breście od 26.05.1841, zwodowana 15.05.1843. Skreślona z listy floty 9.05.1879.
Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach

[Krzysztof Gerlach]

Ciąg dalszy bocznokołowców francuskich:
Mogador
Oficjalnie fregata. Tonaż 1720 ton, wyporność 2700 ton, długość 70,90 m, szerokość 12,20 m, szerokość z kołami 19,83 m, głębokość lub zanurzenie 5,30 m. Silnik o mocy 650 koni nominalnych, rozwijający moc indykowaną 1695 koni, wykonany w Le Creusot przez Schneidera. Prędkość: 10 węzłów. Uzbrojenie planowane w 1847: na głównym pokładzie 12 dział 30-funtowych, a pokładzie odkrytym 4 działa haubiczne 22 cm. Potem niosła najczęściej 8 dział. Załoga: 305 ludzi.
Budowana w Rochefort od 16.11.1840, zwodowana 19.02.1848. Skreślono ją z listy floty 20.04.1878.

Typ Canada
Oficjalnie fregaty. Tonaż około 1470 ton, wyporność między 2460 a 2750 ton, długość 79,64 m (inna 72 m), szerokość 12,05, zanurzenie 5,34 m. Silnik o mocy 450 koni nominalnych, na dwóch pierwszych skonstruowany przez Schneidera w Le Creusot, na trzecim w Indret, pozwalał osiągać prędkość od 9 do 11 węzłów. Koła o średnicy 9 m. Załoga 260-267 ludzi.
(Albatros
Uzbrojenie: 14-16 dział haubicznych 16 cm.
Budowana w Rochefort od 3.12.1841 (początkowo jako transportowiec wojska), zwodowana 15.07.1844. Skreślona z listy floty w 1879, rozebrana w 1880. Wg niektórych źródeł może jednak przekształcona w transportowiec redowy pod nazwą Saint-Mathieu, służący 1879-91 w Breście.
Canada
Uzbrojenie: początkowo 2 działa, od 1854 na pokładzie głównym 4 działa 30-funtowe i 4 działa haubiczne 22 cm, na otwartym pokładzie 2 działa 30-funtowe i 4 działa haubiczne 22 cm.
Budowana w Breście od 13.04.1841, zwodowana 15.03.1843. W latach 1847-48 wypożyczona marynarce handlowej, nosiła przejściowo nazwę Union, służąc firmie Herault & Handel jako transatlantyk. Skreślona z listy floty w 20.11.1871, rozebrana w Tulonie w 1878.
Eldorado
Uzbrojenie 12 do 14 dział, w 1847: 8 dział 30-funtowych i 12 dział haubicznych 22 cm, Budowana w Lorient od 17.05.1841 lub 10.05.1841, zwodowana 07.12.1843. Skreślona z listy floty 20.11.1871. Rozebrana w Tulonie w 1876.)

Cacique
Oficjalnie fregata. Wyporność 2680 ton lub 2588 ton, długość 79,64 m, szerokość 12,05, zanurzenie 5,34 m. Silnik o mocy 450 koni nominalnych, skonstruowany w Indret, pozwalał osiągać prędkość ok.10/11 węzłów. Koła o średnicy 9 m. Uzbrojenie: na pokładzie głównym 8 dział 30-funtowych, na pokładzie odkrytym 6 dział haubicznych 22 cm. Załoga 266/267 ludzi.
Budowana w Lorient od 2.12.1840, zwodowana 9.09.1843. Skreślona z listy floty 31.05.1869, rozebrana w Rochefort.

Caffarelli
Oficjalnie fregata. Tonaż 1500 ton, wyporność 2150 ton, długość 66,70 m, szerokość 11,80 m, zanurzenie 4,98 m. Silnik o mocy 450 koni nominalnych, wykonany w Indret, pozwalał osiągać prędkość 11,3 węzła. Uzbrojenie: od 1850 na pokładzie głównym 4 działa haubiczne 22 cm i 2 działa 30-funtowe, na pokładzie odkrytym 2 działa 30-funtowe; od 1856 na pokładzie głównym 2 działa haubiczne 22 cm i 6 dział 30-funtowych, na pokładzie odkrytym 2 działa haubiczne 22 cm i 2 działa 30-funtowe, lub łącznie 14 czy nawet 20 dział. Załoga 264-267 ludzi.
Budowana w Breście od 17.04.1845, zwodowana 29.05.1847. Skreślona z listy floty 7.03.1867, używana jako hulk w Rochefort do 1882, potem rozebrana.
Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach

[karol]

żeby nie oglądać błędu 404 na podanej stronie, wpisać do przeglądarki adres główny i grzebać, bo coś mają ze składnią i zarówno Firefox, jak i Opera pokazały język 404

[Marek S.]

Na końcu linku jest kropka którą trzeba wykasować i się otwiera.

[karol]

istotnie, tak właśnie jest, dzięki za info, bo na to nie patrzyłem

[Krzysztof Gerlach]

"Na końcu linku jest kropka którą trzeba wykasować i się otwiera". Jak najbardziej, u mnie po prostu w tym miejscu kończy się zdanie, a zatem kropka dotyczy końca zdania, a nie końca adresu. Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach.
PS. Ale i mnie zdarzała się konieczność wejścia na ten adres nieco "wyżej" i dopiero wyszukiwania właściwego miejsca, to chyba dość typowe.

[Krzysztof Gerlach]

Ostatnia transza:
Christophe-Colomb
Oficjalnie fregata 12- do 16-działowa. Wyporność 2480 ton lub 2588 ton, długość 79,64 m (inna 72 m), szerokość 12,05, zanurzenie 5,34 m. Silnik o mocy 450 koni nominalnych, wykonany przez firmę Cavé, pozwalał osiągać prędkość 9-11 węzłów. Koła o średnicy 9 m. Uzbrojenie: początkowo 2 działa, potem 12 do 16 dział haubicznych 16 cm. Załoga 260-267 ludzi.
Budowana w Breście od 26.05.1841, zwodowana 15.03.1843. W latach 1847-48 wypożyczona marynarce handlowej, nosiła przejściowo nazwę Philadelphie, służyła firmie Herault & Handel jako transatlantyk. Skreślona z listy floty 4.06.1868, rozebrana w 1878 w Tulonie.

Darien
Oficjalnie fregata 14-działowa. Wyporność 2470 ton lub 2588 ton, długość 79,64 m (inna 72 m), szerokość 12,05, zanurzenie 5,34 m. Silnik o mocy 450 koni nominalnych, wykonany przez firmę Cavé, pozwalał osiągać prędkość 9-11 węzłów. Koła o średnicy 9 m. Uzbrojenie: początkowo 2 działa; w 1854 na głównym pokładzie 4 działa 30-funtowe i 4 działa haubiczne 22 cm, na otwartym pokładzie 2 działa 30-funtowe i 4 działa haubiczne 22 cm. Załoga 260-267 ludzi.
Budowana w Cherbourgu od sierpnia 1841, zwodowana 6.10.1842. W latach 1847-48 wypożyczona marynarce handlowej, nosiła przejściowo nazwę New York, służyła firmie Herault et Handel jako transatlantyk pocztowo-pasażerski. W 1854 remontowana w Breście. Skreślona z listy floty 15.07.1869, rozebrana w 1870 w Breście..

Descartes
Oficjalnie fregata 20-działowa. Wyporność 2980 lub 3037 ton, długość 70,45 m, szerokość 12,65 m, zanurzenie 5,15 m. Silnik o mocy 540 koni nominalnych, wykonany przez holenderską firmę Fijenoord z Rotterdamu, rozwijał moc indykowaną 1200 koni. Uzbrojenie planowane: na głównym pokładzie 6 dział 32-funtowych i 6 dział haubicznych 22 cm, na otwartym pokładzie 6 dział haubicznych 22 cm i 2 działa 30-funtowe; od maja 1859 na głównym pokładzie 12 dział 30-funtowych, na otwartym pokładzie 8 dział haubicznych 22 cm. Załoga 304 ludzi.
Budowana w Rochefort od 11.02.1840, zwodowana 5.03.1844. Skreślona z listy floty 15.07.1867, rozebrana w 1868 w Breście.

Montezuma
Oficjalnie fregata 14-działowa. Wyporność 2460 ton lub 2588 ton, długość 79,64 m, szerokość 12,05, zanurzenie 5,34 m. Silnik o mocy 450 koni nominalnych, wykonany w Arras przez firmę Hallette, pozwalał osiągać prędkość ok.10/11 węzłów. Koła o średnicy 9 m. Uzbrojenie: początkowo 4 działa haubiczne 16 cm, potem 14 takich dział. Załoga: 267 ludzi.
Budowana w Rochefort od 26.06.1841, zwodowana 28.06.1843. W czasie wojny krymskiej używana jako transportowiec. W lipcu 1863 weszła na mieliznę u wybrzeży Meksyku i została spalona.

Panama
Oficjalnie fregata 14-działowa. Wyporność 2460 ton lub 2588 ton. Długość 79,64 m, szerokość 12,05, zanurzenie 5,34 m. Silnik o mocy 450 koni nominalnych, wykonany w Arras przez firmę Hallette, pozwalał osiągać prędkość ok.10/11 węzłów. Koła o średnicy 9 m. Uzbrojenie: od schyłku 1850 na głównym pokładzie 8 dział 30-funtowych, na pokładzie odkrytym 6 dział haubicznych 22 cm. Załoga 267 ludzi.
Budowana w Rochefort od 26.08.1841, zwodowana 21.11.1843.Skreślona z listy floty 20.11.1871, zatopiona jako okręt-cel w 1896.

Ulloa
Oficjalnie fregata 14-działowa. Wyporność 2460 ton lub 2588 ton. Długość 79,64 m, szerokość 12,05, zanurzenie 5,34 m. Silnik o mocy 450 koni nominalnych, wykonany przez zakłady Francoisa Cave, pozwalał osiągać prędkość ok.10/11 węzłów. Koła o średnicy 9 m. Uzbrojona początkowo w 2 działa, potem w 14 dział haubicznych 16 cm. Załoga 267 ludzi.
Zwodowana w Cherbourgu 7 lub 8 sierpnia 1842. W latach 1847-48 wypożyczona marynarce handlowej, nosiła przejściowo nazwę Missouri, służyła firmie Herault & Handel jako transatlantyk. Skreślona z listy floty 8.06.1865, rozebrana w 1902.

Vauban
Oficjalnie fregata. Tonaż 1797 ton, wyporność 2820 ton lub 2873 tony, długość 70,5 m, szerokość 12,77 m, zanurzenie lub głębokość 5,55 m. Silnik o mocy 540 koni nominalnych, wykonany przez holenderską firmę Fijenoord z Rotterdamu, rozwijał moc indykowaną 1313 koni i pozwalał na osiąganie prędkości 9,5 węzła. Uzbrojenie: 16 do 20 dział, np. w 1847 na pokładzie głównym 2 działa haubiczne 22 cm i 6 dział 30-funtowych, na otwartym pokładzie 6 dział haubicznych 22 cm i 2 działa 30-funtowe. Załoga 304 ludzi.
Budowana w Lorient od 1839 lub 1840, zwodowana w marcu 1845. Wyleciała w powietrze w Tulonie 8.06.1866 w czasie prób z minami.
Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach

[Nowak Krzysztof]

Witam, bardzo dziękuję za odpowiedź.
Czyli, że większość francuskich fregat bocznokołowych była rozpoczęta jako statki pasażersko-pocztowe i Marynarce Wojennej dostały się w zasadzie przypadkowo ?
Chciałbym prosić jeszcze o wyjaśnienie pochodzenia fregat śrubowych, które Francuzi przebudowali z żaglowych.
Chodzi o fregaty żaglowe 56-działowe (GUERRIERE, PALLAS, SEMIRAMIS, VICTOIRE), 42-działowe (ARMORIQUE) i 46-działowe (MAGICIENNE, THEMIS, CIRCE, FLORE, JUNON, HERMIONE), które w ramach programu 1858 zostały przekształcone podczas budowy na fregaty śrubowe. Kadłuby przecięto na pół i przedłużono na śródokręciu wstawiając maszynę parową.
Czy można się dowiedzieć do jakich typów miały te fregaty należeć jako żaglowe, jakie były inne okręty w tych typach (daty wodowania) oraz jakie były ich dane.
Serdeczne pozdrowienia, Krzysztof Nowak.

[Krzysztof Gerlach]

1) Nie wiem, czy istotnie można tak powiedzieć. Proszę zwrócić uwagę, że wiele z tych okrętów rozpoczynano budować jako jednostki pocztowe, ale dla marynarki wojennej. Istotnie służyły potem czasowo jako cywilne statki pasażersko-pocztowe, lecz były przez marynarkę wypożyczane cywilom, a nie odwrotnie. Taki status (pocztowy) wynikał raczej z faktu, że pierwotnie we wszystkich dużych flotach widziano parowce niemal wyłącznie w roli holowników i właśnie okrętów pocztowo-łącznikowych. Związane to było z dominującą wówczas niską oceną ich możliwości bojowych – słabe, zawodne silniki, mikre liczbowo uzbrojenie, wielkie koła napędowe narażone na odstrzelenie pierwszą salwą, a także z docenianiem zalet – niezależność ruchu od kierunku i siły wiatru, brak dryfu, wysoka manewrowość, regularność i (poza awariami) przewidywalność. Żaglowa marynarka wojenna zawsze cierpiała na brak takich jednostek – okręty tygodniami nie mogły wyjść z portu z powodu przeciwnych wiatrów albo braku wiatru, przesyłanie rozkazów lub meldunków na duże odległości trwało miesiącami i często nie było wiadomo, czy dotrą do adresata po kilkunastu dniach czy kilku miesiącach. Pierwsze bocznokołowce były niemal panaceum na te kłopoty, trudno więc chyba uznać, że dostały się do marynarki wojennej przypadkowo.
2) Drugie pytanie jest piekielnie obszerne, więc nie da się na nie odpowiedzieć za jednym razem. Fregaty Guerriere, Pallas, Semiramis i Victoire zaprojektowano pierwotnie jako tzw. fregaty de 30 pierwszej rangi, co oznacza, że miały być uzbrojone w 30-funtówki w głównej baterii (w praktyce wszędzie były 30-funtówki, tylko różnej długości), a w sumie wszystkich armat miało być 58-60. Klasa ta obejmowała szereg typów, ale plany akurat tych czterech sporządzili Boucher i Masson. Pierwsza jednostka, którą zaczęto konstruować według tego projektu, to Surveillante (zwodowana 29.07.1825), możemy je więc nazwać typem Surveillante. Pozostałe fregaty owej klasy de 30, też zaprojektowane przez Bouchera, to Belle Gabrielle, Herminie, Melpomene, Semillante, Andromaque, Belle-Poule, Forte – wszystkie o długości (od rowka do rowka na linii wodnej) 54,00 m, szerokości 14,10 m, głębokości 7,25 m. Do tego dochodziły dwie o długości 53,64 m (Entreprenante i Vengeance), więc co najmniej zmodyfikowane, jeśli nie odrębnego typu, chociaż tego samego projektanta. Daty wodowań całej dziewiątki w kolejności wymienienia: 28.06.1828, 25.08.1828, 28.07.1828, 06.02.1841, 08.03.1841, 26.03.1834, 16.09.1841, 04.11.1858 (ale już po przebudowie na transportowiec śrubowy), 01.07.1848.
Pozostałe fregaty później. Wzajemnie pozdrawiam, Krzysztof Gerlach

[Krzysztof Gerlach]

Armorique – miała należeć do tzw. fregat de 30 trzeciej rangi, czyli uzbrojonych w głównej baterii w działa 30-funtowe (de facto na górnych pokładach też były 30-funtówki, ale karonady), o sumarycznej liczbie 40 sztuk artylerii, co do czasu rozpoczęcia jej budowy zdążyło się zresztą zmienić w 36 sztuk, a w głównej baterii stopniowo coraz większa liczba 30-funtówek ustępowała działom haubicznym 22 cm. Pierwotnie budowana wg projektu Bouchera, podobnie jak – z tej samej klasy – Psyche, Clorinde oraz Isis, wszystkie o długości (od rowka do rowka na linii wodnej) 48,29 m, szerokości 13,00 m i głębokości 6,62 m; typ Clorinde. Daty wodowań – Psyche 28.09.1844; Clorinde 19.08.1845; Isis 29.07.1851.
Wszystkie pozostałe wymienione fregaty zaczęto budować jako tzw. fregaty de 24 drugiej rangi, co oznacza, że w głównej baterii miały nieść armaty 24-funtowe, a sumaryczna liczba wszystkich dział winna była wynosić 50-60 sztuk.
Przynajmniej trzy z tych jednostek (Circe, Flore, Hermione) powstawały według projektu J.-B. Huberta, co oznacza, że najprawdopodobniej miały być typu Artemise, o długości (od rowka do rowka na głównym pokładzie) 52,80 m, szerokości 13,40 m, głębokości 7,05 m. Żaglowe fregaty tej klasy i tego projektanta wodowano: Artemise 22.11.1828; Andromede 5.04.1833; Gloire 12.12.1837; Virginie 25.04.1842; Cleopatre 23.04.1838; Danae 23.05.1838; Nereide 17.02.1836.
Trzy ostatnie z wymienionych przez Pana – Magicienne, Themis, Junon – należały na pewno do tej samej klasy, ale nie znam nazwisk ich projektantów, więc trudno mi je zaliczyć do konkretnych typów. Ponieważ jednak typ Artemise był niezwykle liczny, wcale bym się nie zdziwił, gdyby i one miały w zamyśle do niego należeć, aczkolwiek nie musiało tak być – ta klasa obfitowała w typy.
Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach

[Nowak Krzysztof]

Witam, bardzo dziękuję za wyjaśnienia odnośnie fregat.
Chciałbym zapytać jeszcze o podobne dane, lecz dotyczące konwersji okrętów liniowych 114-działowych MONTEBELLO, SOUVERAIN, FRIEDLAND, LOUIS XIV, VILLE DE PARIS, przebudowanych z żaglowych na śrubowe w latach 1852-1858.
Pozdrowienia, Krzysztof Nowak.

[Krzysztof Gerlach]

Spadek zainteresowania Francuzów trójpokładowcami po wojnach napoleońskich z jednej strony oraz zadowolenie z typu stworzonego przez Jacquesa-Noela Sane z drugiej, doprowadziły do sytuacji, w której niemal wszystkie okręty tej klasy wybudowane we francuskich portach w XIX w. były ciągle tegoż właśnie typu (zwanego typem Souverain przez jednych, a typem Sane-Borda przez innych). Dotyczy to też wszystkich okrętów, o które Pan pyta. Długość na zewnątrz dziobnicy i tylnicy na wysokości dolnego pokładu 63,5 m, szerokość z poszyciem 16,94 m, głębokość 8,1 m. Po zwodowaniu Montebello i Souverain otrzymały uzbrojenie projektowane, tj. 32 x 36-f, 34 x 24-f, 34 x 12-f, na pokładzie rufowym i dziobowym łącznie 14 x 8-f oraz 12 karonad 36-f. Pozostałe zwodowano bardzo późno (pomimo położenia stępek już w latach 1807-1813), więc otrzymywały zestawy uzbrojenia odpowiednie do epoki – Friedland w 1840, Louis XIV w 1854, Ville de Paris w 1850. Dla pierwszego podaje się: 32 x 30-f, 30 x 30-f i 4 działa haubiczne 22 cm, 34 x 30-f, na pokładach rufowym i dziobowym łącznie 20 x 30-f. Dla drugiego: 22 x 30-f i 6 x 50-f i 4 działa haubiczne 22 cm, 28 x 30-f i 6 dział haubicznych 22 cm, 34 x 30-f, na pokładach rufowym i dziobowym łącznie 12 x 30-f. Dla trzeciego: 24 x 30-f i 8 dział haubicznych 22 cm, 26 x 30-f i 8 dział haubicznych 22 cm, 34 x 30, na pokładach rufowym i dziobowym łącznie 16 x 30-f. Jak łatwo obliczyć ich rzekoma 114-działowość to czysta fikcja, przyjmowana dla wygody układających zestawienia (wtedy i dziś). Dużo więcej o jednym z takich okrętów (w tym bardzo szczegółowe wymiary) może Pan znaleźć w moim artykule o trójpokładowcu La Montagne w MSiO nr 1/1999.
Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach

[Nowak Krzysztof]

Witam, dziękuję za informacje, dotarłem do tego numeru MSiO z Pańskim artykułem o MONTAGNE. Ogromnie interesujący.
Uprzejmie proszę o jeszcze jedną informację. Chodzi o liniowce COMMERCE DE PARIS (1806) i VICTORIEUX (1814). Do jakiego typu należały, o ich dane i o daty ich wodowania. Pozdrowienia, Krzysztof Nowak.

[Krzysztof Gerlach]

Commerce de Paris, zwodowany 8.08.1806 oraz Victorieux. zwodowany 30.08.1814 jako Duc d’Angouleme, należały do 110-działowych trójpokładowców typu Commerce de Paris. Ich projektantem był również Sane. Długość na zewnątrz dziobnicy i tylnicy na wysokości dolnych parapetów furt głównej baterii wynosiła 186 stóp francuskich (60,45 m), długość od rowka do rowka 183 stopy (59,47 m), szerokość 50 stóp, głębokość 25 stóp, przy czym te dwa ostatnie wymiary były identyczne jak dla liniowców typu Sane-Borda (Souverain). Uzbrojenie projektowane: 30 x 36-f, 32 x 24-f, 32 x 12-f, na pokładzie dziobowym i rufowym razem 16 x 8-f. Uzbrojenie faktyczne j.w., ale na pokładzie rufowym i dziobowym razem 12 x 8-f oraz 10 karonad 36-f.
Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach

[AvM]

olenderską firmę Fijenoord z Rotterdamu, r

Firma nazywala sie wtedy Nederlandsche Stoomboot Maatschappij
znajdowala siel na polwyspie Feyenoord (potem Fijenoord) naüprzeciw Rotterdamu
byla zalozana w 1825 r przez Gerhard Moritz Roentgen (1795-1852)
1.11.1895 nazwa zostala zmieniaona na NV Maatschappij voor Scheeps- en Werktuigbouw Fijenoord.
w 1929 polaczyla sie z NV Wilton's Dok- en Werf Maatschappij.
i powstala NV Dok en Werf Maatschappij Wilton-Fijenoord
W 1933 zsotaly zbudowane dwa ostatnie okrety w Fijenoord i tocznia dzialala dalej tylko w



AvM