Okręty Royal Navy, XVII-XIX w. (1)

[Krzysztof Gerlach]

Co do książek, to owszem, coś tam sobie skrobię, ale to kwestia tylu jeszcze lat by je zakończyć, że pewno nie zdążę przed śmiercią. Jedyne, co w najbliższym czasie będę mógł zaproponować, to kserokopie broszurki (o której już pisałem na tym forum) o największej bitwie fregat w historii wojen napoleońskich. Propozycja jej prywatnej sprzedaży za około 20 zł pokaże się w MSiO w 6 odcinku mojego cyklu „Okręty flagowe adm. Nelsona”. Dla ułatwienia dodam – ponieważ redakcja ich nie numeruje – że ostatnio ukazał się odcinek 4, a w najbliższym numerze nie będzie żadnego, więc kiedy naprawdę ta propozycja stanie się aktualna – jeden Pan Bóg i redakcja wiedzą. Tym niemniej przygotowałem 20 egzemplarzy, więc na pewno starczy dla wszystkich zainteresowanych. Wzajemnie serdecznie pozdrawiam, panie Pawle.
Ramillies zwodowany 8.02.1749 i Prince zwodowany 8.08.1750 były zbudowane wg Ustalenia z 1741 r. Wymiary: 168 stóp x 48 stóp x 20 stóp 2 cale, tonaż 1679 ton.
Union zwodowany 25.09.1756 i Neptune zwodowany 8.12.1756 tworzyły wspólnie typ Neptune zaprojektowany w 1750 przez Allina. Wymiary: 171 stóp x 48 stóp 6 cali x 20 stóp 6 cali, tonaż 1792 tony.
Namur (Namure), zaprojektowany w 1750 przez Bately’ego, a zwodowany 3.03.1756, był jedynym przedstawicielem tego typu. Okręt o wymiarach 175 stóp x 40 stóp 6 cali x 20 stóp 6 cali, tonaż 1779 ton.
Wszystkie 5 wyżej wymienionych było 90-działowymi trójpokładowcami, miało załogę liczącą 750 ludzi i niosło uzbrojenie: od dołu 26 x 32-f, 26 x 18-f, 26 x 12-f, pokład rufowy 10 x 6-f, dziobowy 2 x 6-f.
Sandwich zwodowany 15.04.1759 i Blenheim zwodowany 5.07.1761 tworzyły wspólnie 90-działowy typ Sandwich zaprojektowany w 1755 przez Slade’a. Wymiary: 176 stóp x 49 stóp x 21 stóp, tonaż 1821 ton, załoga: 750 ludzi, uzbrojenie od dołu 28 x 32-f, 28 x 18-f, 30 x 12-f, pokład rufowy 2 x 6-f, dziobowy 2 x 6-f.
Ocean zaprojektowany w 1758, a zwodowany 21.04.1761 był modyfikacją własną Slade’a jego projektu Sandwich. Wymiary jak Sandwich, tonaż 1827 ton, załoga 750 ludzi, uzbrojenie od dołu: 28 x 32-f, 30 x 18-f, 30 x 12-f, pokład dziobowy 2 x 6-f.
Princess Amelia to coś z zupełnie innej bajki. Trójpokładowiec 80-działowy zaprojektowany w 1751 w oparciu o plany Ustalenia z 1745, a zwodowany 7.03.1757. Wymiary: 165 stóp x 47 stóp x 20 stóp, tonaż 1585 ton, załoga: 650 ludzi, uzbrojenie od dołu 26 x 32-f, 26 x 18-f, 24 x 9-f, pokład rufowy 4 x 6-f. Krzysztof Gerlach

[Janusz Kluska]

Dziękuje za informacje i podaję nową porcję:
80dz- Caesar(1793), Rochfort(1814), Vanguard(1835)
74dz- Triumph(1764),Mars(1794), Ajax(1798), Colossus (1803), Bulwark(1807) i Chatham(1812). Janusz.

[Krzysztof Gerlach]

Caesar był (w przeciwieństwie do Princess Amelia z 1757 o tej samej nominalnie liczbie dział) dwupokładowcem. Projekt Hunta z 1783, wodowanie 16.11.1793. Wymiary: 181 stóp x 50 stóp 3 cale x 22 stopy 11 cali, tonaż 1992 tony. Załoga: 650 ludzi, działa od dołu 30 x 32-f, 32 x 24-f, pokład rufowy 14 x 9-f, dziobowy 4 x 9-f.
Rochfort (Rochefort) to duży 74-działowiec, potem klasyfikowany jako 80-działowy. Projekt Barralliera (Francuz, ale emigrant, pracujący w Anglii) z 1809, wodowanie 6.04.1814. Wymiary: 192 stopy 9,5 cala x 49 stóp 4,5 cala x 21 stóp 10 cali, tonaż 2082 tony. Załoga: 640 ludzi, działa od dołu 30 x 32-f, 30 x 18-f, pokład rufowy 12 karonad 32-f, dziobowy 2 x 18-f i 6 karonad 32-f, rufówka 6 karonad 18-f.
Vanguard zwodowany 25.08.1835 to przedstawiciel długiej serii typu Vanguard/Collingwood. Projekt Symondsa z 1832. Wymiary: 190 stóp x 56 stóp 9 cali x 23 stopy 4 cale, tonaż 2890 ton. Załoga: 720 ludzi, działa od dołu 30 x 32-f, 28 x 32-f, pokład rufowy 16 x 32-f, dziobowy 6 x 32-f. Należały tu jeszcze: Goliath (25.07.1842), Superb (6.09.1842), Meeanee (11.11.1848), Collingwood (17.08.1841), Centurion (2.05.1844), Mars (1.07.1848), Lion (29.07.1847), Majestic (1.12.1853, ale już po przebudowie na śrubowiec), Colossus (1.06.1848), Irresistible (27.10.1859, ale już po przebudowie na śrubowiec).
Triumph zwodowany 3.03.1764 to przedstawiciel typu Valiant z 1757. Wzorowany na planach francuskiego Invincible zdobytego w 1747. Sam Valiant zwodowany 10.08.1759. Wymiary: 171 stóp 3 cale x 49 stóp 3 cale x 21 stóp 3 cale, tonaż 1799 ton. Załoga: 650 ludzi, działa od dołu 28 x 32-f, 30 x 24-f, pokład rufowy 10 x 9-f, dziobowy 2 x 9-f.
Mars zwodowany 25.10.1794 to przedstawiciel typu Mars. Projekt Henslowa z 1788. Należał tu jeszcze Centaur, zwodowany 14.03.1797. Wymiary: 176 stóp x 49 stóp x 20 stóp, tonaż 1842 tony. Załoga: 640 ludzi, działa od dołu 28 x 32-f, 30 x 24-f, pokład rufowy 12 x 9-f, dziobowy 4 x 9-f.
Ajax zwodowany 3.03.1798 to przedstawiciel typu Kent z 1795. Zmodyfikowana wersja typu Valiant z 1757. Sam Kent zwodowany 17.01.1798. Wymiary: 182 stopy 3 cale x 49 stóp 3 cale x 21 stóp 3 cale, tonaż 1932 tony. Załoga: 690 ludzi, działa od dołu 28 x 24-f, 28 x 24-f, pokład rufowy 14 x 9-f, dziobowy 4 x 9-f.
Colossus zwodowany 23.04.1803 i Warspite zwodowany 16.11.1807 tworzyły typ Colossus. Projekt Henslowa z 1798. Wymiary: 180 stóp x 48 stóp 10 cali x 21 stóp, tonaż 1881 ton. Załoga: 590 ludzi, działa od dołu 28 x 32-f, 30 x 24-f, pokład rufowy 4 x 24-f i 10 karonad 32-f, dziobowy 2 x 24-f i 2 karonady 24-f, rufówka 6 karonad 18-f.
Bulwark zwodowany 23.04.1807 to realizacja projektu Rule’a z 1795. Wymiary: 182 stopy x 49 stóp x 20 stóp 6 cali, tonaż 1940 ton. Załoga: 640 ludzi, działa od dołu 28 x 32-f, 30 x 24-f, pokład rufowy 12 x 9-f, dziobowy 4 x 9-f.
Chatham zwodowany 14.02.1812 to okręt oparty na zmontowanym w Anglii szkielecie holendersko-francuskiego Royal Hollandais, zabranym w 1809 z doku we Vlissingen. Wymiary: 177 stóp 7 cali x 48 stóp 10 cali x 21 stóp 6,5 cala, tonaż 1860 ton. Załoga: 590 ludzi, działa od dołu 28 x 32-f, 28 x 24-f, pokład rufowy 4 x 12-f i 10 karonad 32-funtowych, dziobowy 2 x 12-f i 2 karonady 32-f, rufówka 6 karonad 18-f. Krzysztof Gerlach

[Marek S.]

Janusz Kluska:
Czy z licznych okrętów zdobytych przez Royal Navy od Francji, Hiszpanii czy tez Holandii lub Danii w okresie od 1780-1815 przynajmniej 2 należały do tego samego typu. Chodzi mi o okręty 1,2 i 3 rangi ale tylko te które służyły w Royal Navy jako okręty bojowe a nie hulki lub koszary itd. Ja znam jeden przykład zbliżone do siebie okrety fra typu Tonnant /86dz/.

Alain Demerliac "La Marine de Louis XVI. Nomenclature des navires francai de 1774 a 1792" w typie "Temeraire" wymienia następujące 74-działowe liniowce zdobyte przez Brytyjczyków i wcielone do służby:
America, Aquilon, Barra (10.1795:-> Pégase; 12.1797:-> Hoche), Duquesne, Généreux, Impétueux, Marat (5.1795:-> Formidable; 6.1795:-> Lion), Pyrrhus (1.1793:-> Mont Blanc; 4.1794:-> 31 Mai; 4.1795:-> Républicain; 2.1796:-> Mont Blanc), Tigre.

Wg list brytyjskich, które autor cytuje, dla każdego okrętu podane są inne dane brytyjskie.

Tak dla ciekawości autor podaje że zamówiono 97 liniowców tego typu w 10 stoczniach, z tego ukończono 89 okrętów w 8 stoczniach.

[Janusz Kluska]

I następne typy, co do których proszę tylko o daty wodowań:
Northumberland(1798), Spencer(1800), Conquror(1801), Plantagenet(1801) to jednostki zwane 74canons Moyen oraz Alfred(1778), Arrogant(1761), Bellona(1760), Culloden/Thunderer(1775), Dublin(1757), Hercules(1759), Monarch/Ramilles(1762), Royal Oak(1769), Suffolk(1765) zwane 74canons Commun.

A tak na marginesie to mam pytanie nawiązujące do okrętów bardziej współczesnych: Royal Navy przejęła w ramach umowy Leand-Lease okręty am. typów Evarts i Buckley które nosiły nazwy oficerów brytyjskich poległych na dwóch brytyjskich okrętach. Moje pytanie: Na jakich okrętach oni służyli? Janusz.

[pothkan]

W sumie niektóre z ww. pytań się trochę quizowe zrobiły... Taka mała aluzja - możeby puścić na FOW-ie jakiś (nowy) quiz?

[Krzysztof Gerlach]

Panu Markowi S.: wszystkie okręty, które wymienił Pan za Demerliakiem były typu „Temeraire” i wszystkie zostały wcielone do służby w RN. Jeśli więc mają to być jednostki przykładowe, wszystko się zgadza. Jeżeli jednak miałaby to być lista kompletna, to autor się myli (lub „mija z prawdą nie bez udziału swojej świadomości”), ponieważ to samo odnosi się co najmniej do wymienionych jeszcze przeze mnie wcześniej Pompee, Hercule i Scipion (może i innych, ale nie chce mi się tracić czasu na statystyki). Wyjaśnienie, dlaczego liniowce te mają różne dane na listach brytyjskich (a nawet bywały zaliczane do różnych klas!), jest bardzo proste i na pewno dla Pana oczywiste. Budowano je wprawdzie wg jednego projektu – matki, ale w ogromnej liczbie stoczni europejskich (nie tylko we francuskich), pod nadzorem różnych kierowników prac, z dostępnych na miejscu i w danej chwili materiałów. To jasne, że żadne dwa z nich nie mogły być identyczne. Dokładnie to samo odnosi się do wszystkich żaglowców brytyjskich (dane w literaturze brane są z reguły z projektu, a bardzo często nie pokrywały się z nimi prawdziwe dane ŻADNEGO z okrętów w serii !), amerykańskich, rosyjskich itd. To nie był montaż z prefabrykatów. Na dodatek liniowce uczestniczyły w bitwach, musiały być remontowane, unowocześniane, z czasem więc ulegały dodatkowym, indywidualnym zmianom. Skrupulatni Brytyjczycy każdy zdobyty i planowany do używania we własnej marynarce okręt mierzyli Z NATURY. Musieli więc otrzymywać inne wyniki, nawet jeśli darujemy sobie dyskusję na temat dokładności ówczesnych metod pomiarowych. Krzysztof Gerlach

[Krzysztof Gerlach]

Panu Januszowi K.: Anglicy nie stosowali określenia „74canons Moyen”, ponieważ to tylko francuskie tłumaczenie nazwy „74-gun ships Middle Class”, chociaż oczywiście oznacza to samo. Podobnie „74canons Commun” to naprawdę „74-gun ships Common Class).
Daty wodowań, typami (spójnik „i”):
Northumberland – 2.02.1798 i Renown – 2.05.1798; Spencer – 10.05.1800; Conqueror – 23.11.1801; Plantagenet – 22.10.1801; Alfred – 22.10.1778 i Alexander 8.10.1778 i Warrior 18.10.1781 i Montague 28.08.1779; Arrogant – 22.01.1761 i 13 innych, więc nie ma mowy, bym je wypisywał, bo mi się zwyczajnie nie chce; Bellona – 19.02.1760 i Dragon 4.03.1760 i Superb 27.10.1760; Culloden – 18.05.1775 i Thunderer – 13.11.1783 i Venerable – 19.04.1784 i Victorious 27.04.1785 i Ramillies – 12.07.1785 i Terrible – 28.03.1785 i Hannibal – 15.04.1786 i Theseus – 25.09.1786; Dublin – 6.05.1757 i Norfolk – 28.12.1757 i Lenox – 25.02.1758 i Mars – 15.03.1759 i Shrewsbury – 23.02.1758 i Warspight – 8.04.1758 i Resolution – 14.12.1758; Hercules – 25.02.1759 i Thunderer – 19.03.1760; Monarch – 21.07.1765 i osiem innych (w tym wodowane w 1762, ale patrz uwagę przy Arrogant); Royal Oak – 13.11.1769 i Bedford – 27.10.1775 i Conqueror – 18.10.1773 i Vengeance – 25.06.1774 i Sultan – 23.12.1775 i Hector – 27.05.1774; Suffolk – 22.02.1765 i Ajax – 23.12.1767. Krzysztof Gerlach

[Janusz Kluska]

Panie Krzysztofie przepraszam za tak dużą liczbę typów postaram się przystopować i podawać po 4-5 typów. Tym razem podam typ
Fame/Hero tylko Albion,,Hero, Fame, Marlborough, Hannibal (resztę posiadam) i
typ Armada tylko Berwick, Rodney, Cressy, Vengeur, Scarborough, Clarence, Rippon,Redoutable i jeśli można to pozostałe z ww. typów Arrogant oraz Monarch. Poza tym moje pytanie dotyczy typu Armada, skąd taka duża ilość okrętów jednego typu skoro dotychczas Anglicy budowali po kilka a tu naraz liczba 40 i to jednego typu.

[Krzysztof Gerlach]

Przez bardzo wiele lat Brytyjczycy toczyli wojny nie tylko z Francją, ale z koalicjami rożnych państw posiadających silne floty, które razem tworzyły ogromne armady. W rezultacie niemal zawsze stali przed problemem – budować swoje okręty duże i silne, lecz za to w małej liczbie, czy robić je małe i tanie, za to „masowo”. Nawet budżet tak bogatego mocarstwa jak ówczesna Wielka Brytania trzeszczał w szwach od wysiłków wojennych trwających po kilkanaście lat z rzędu. Rozwiązanie wspomnianego dylematu zmieniało się w zależności od sytuacji, ekipy rządzącej, kadry oficerskiej, stanu gospodarki itd. Przez większość część XVIII w. Francuzi i Hiszpanie budowali okręty większe od brytyjskich, przysparzając Anglikom poważnych kłopotów przy indywidualnych pojedynkach. Poczynając co najmniej od lorda Ansona kolejne Admiralicje starały się temu zaradzić, ale z powodów finansowych i z uwagi na wytrzymałość drewnianych żaglowców, nigdy nie wychodziły „na prowadzenie” w tym wyścigu. W efekcie Francja odpowiadała nowymi, jeszcze większymi okrętami i historia zaczynała się od nowa. W latach 1790-tych w Wielkiej Brytanii panowała akurat faza wzrostowa, budowano 74-dzialowce nie tylko Middle Class, ale nawet z Large Class. Jednak te ostatnie były o 25 procent droższe od zwykłych (Common Class, de facto małych), a wszystkie wielkie i zwycięskie dla Anglików bitwy wojen z Francją rewolucyjną i Napoleona, z Hiszpanią i Holandią, wygrały prawie wyłącznie najmniejsze 74-działowce. Kiedy więc w Wielkiej Brytanii zaczął narastać kryzys finansowy, postanowiono skoncentrować się na budowie małych jednostek tej klasy, zwłaszcza że gromady średnich i dużych dostarczali hojną ręką przeciwnicy w przegrywanych bitwach. Rządy w Admiralicji lorda St Vincent (adm. Jervisa) oznaczały szczyt tendencji oszczędnościowych i powrót nawet do kompletnie przestarzałych rozwiązań sprzed półwiecza. Należało więc jak najszybciej i jak najtaniej dostarczyć flocie masę standardowych, małych 74-działowców, by przez przewagę liczebną zminimalizować konsekwencje ich małej siły indywidualnej. Stocznie królewskie nie mogły same podołać temu zadaniu. Projekt liniowców typu „Armada” zakładał szybkie wybudowanie 40 jednostek małych, tanich, i tak prostych w budowie, by można je było masowo „produkować” w wielu niedoświadczonych stoczniach prywatnych. W ten sposób powstała osławiona klasa „40 rozbójników” (wg gminnej, mocno przesadzonej wieści, przez swoją słabość i konieczność nieustannych remontów, okradających własne społeczeństwo). Krzysztof Gerlach

[Krzysztof Gerlach]

Typ Fame/Hero: Fame (8.10.1805), Albion (17.06.1802), Hero (18.08.1803), Marlborough (22.06.1807), Hannibal (05.1810).
Typ Armada: Cressy (22.03.1810), Vengeur (19.06.1810), Berwick (11.09.1809), Clarence (11.04.1812), Scarborough (29.03.1812), Rodney (8.12.1809), Rippon (8.08.1812), Redoutable (26.01.1815).
Typ Monarch: Ramilles (15.04.1763), Terrible (4.09.1762), Russell (12.11.1764), Invincible (9.03.1765), Magnificent (20.09.1766), Prince of Wales (4.06.1765), Marlborough (26.08.1767), Robust (25.10.1764).
Typ Arrogant w przyszłości. Krzysztof Gerlach

[Janusz Kluska]

Tym razem poproszę o daty wodowań następujących typów:
Albion(1763), Canada(1765), Egmont(1768), Elizabeth(1769) i Ganges(1782). Janusz

[Krzysztof Gerlach]

Typ Arrogant: Cornwall (19.05.1761), Defence (31.03.1763), Kent (26.03.1762), Edgar (30.06.1779), Goliath (19.10.1781), Vanguard (6.03.1787), Excellent (27.11.1787), Saturn (22.11.1786), Zealous (25.06.1785), Elephant (24.08.1786), Bellerophon (17.10.1786), Audacious (23.07.1785), Illustrious (7.07.1789).
Typ Albion: Albion (16.05.1763), Grafton (26.09.1771), Alcide (30.07.1779), Fortitude (22.03.1780), Irresistible (6.12.1782).
Typ Canada: Canada (17.09.1765), Majestic (11.02.1785), Orion (1.06.1787), Captain (26.11.1787).
Typ Egmont: Egmont (29.08.1768).
Typy Elizabeth i Ganges kiedy indziej. Krzysztof Gerlach

[Janusz Kluska]

Do dwóch typów podanych wyżej dodam pojedyncze typy:
Culloden(1747), Fame(1759), Hero(1759) i Brunswick(1790).

[Napoleon]

Mała dygresja...
To, że "francuskie" dane okrętów różniły się od ich danych "brytyjskich" (jak Pan K. Gerlach stwierdził, robionych "z natury") wynika także i z tego, że pomiary brano w różny sposób - nieco inaczej mierzyli/obliczali Francuzi, nieco inaczej Anglicy. Razem, mogło to spowodować znaczne różnice.

[Krzysztof Gerlach]

To oczywiście prawda (i ważna sprawa sama w sobie), lecz nie dotyczy postu Marka S., a ściśle biorąc cytowanego przezeń opracowania francuskiego i mojej odpowiedzi. Chodziło tam o fakt, że z kilkudziesięciu liniowców wybudowanych we Francji jako jednostki typu Temeraire, te kilkanaście czy więcej zdobytych przez Anglików zmierzono jako różne MIĘDZY SOBĄ, a nie w stosunku do nominalnych wymiarów francuskich. W rezultacie Brytyjczycy w ogóle nie traktowali ich jako należących do jednego typu, a czasem nawet umieszczali w różnych klasach. Dla przykładu: Formidable (typ Temeraire) stał się 74-działowcem Belleisle, a Pompee (typ Temeraire) 80-działowcem Royal Navy. Krzysztof Gerlach