Dobry wieczór, dziękuję za poprzednie dane.
Bardzo proszę o dane i losy fregaty [21.05.1814] FORTE.
Proszę też o dane i losy okrętów liniowych BURFORD (1699), STIRLING CASTLE (1699) i EAGLE (1699), to z tych po great rebuilt, za nic nie mogę sobie z nimi poradzić.
Pozdrowienia, Krzysztof Nowak.
Okręty Royal Navy, XVII-XIX w. (1)
-
Krzysztof Gerlach
- Posty: 4475
- Rejestracja: 2006-05-30, 08:52
- Lokalizacja: Gdańsk
38-działowa fregata Forte została zbudowana w Woolwich wg linii francuskiej fregaty Revolutionnaire zdobytej w 1794 (ale – wbrew temu co się z reguły pisze - nie była wcale jej wierną kopią). Zwodowana 21.05.1814. Wymiary po zbudowaniu (nieco inne niż w projekcie): 157’5,625” x 40’6,5” x 12’5”, 1155 ton. Załoga 284, potem 315. Uzbrojenie: 28 x 18-f, na pokładzie rufowym 12 karonad 32-f (w projekcie 2 x 18-f i 10 karonad 32-f), na dziobowym 2 x 9-f i 2 karonady 32-f (w projekcie 2 x 18-f i 4 karonady 32-f).
Wojny napoleońskie się skończyły, więc do 1817 stała w rezerwie, potem służyła na morzu do 1837. W latach 1837-1844 w rezerwie, rozebrana w 1844.
70/62-działowy Burford został najpierw zbudowany w Woolwich w 1679. Miał 152’4” x 40’10,5” x 17’3”, 1174 tony lub 1112 ton. Poddany wielkiej przebudowie w Deptford w 1698. Odtąd jako 70-działowy dwupokładowiec miał 152’9” (lub 152’3”) x 40’8,75” x 16’4,25”, tonaż 1113 tony. Załoga: 440. Uzbrojenie: 26 x 24-f, 26 x 9-f, na pokładzie rufowym 12 x 6-f, dziobowym 4 x 6-f, na rufówce 4 x 3-f. Od 1703: 24 x 24-f, 26 x 12-f, na pokładzie rufowym 12 x 6-f, dziobowym 4 x 6-f, na rufówce 4 x 3-f. Rozbił się 14.02.1719 u włoskich wybrzeży.
70/62-działowy Sterling Castle (=Stirling Castle) został najpierw zbudowany w Deptford w 1679. Miał 151’2’ x 40’4” x 17’3”, 1114 lub 1087 ton. Poddany wielkiej przebudowie w Chatham w 1699. Odtąd jako 70-działowy dwupokładowiec miał 151’2” x 40’6” x 17’8”, tonaż 1087 ton. Załoga: 440. Uzbrojenie: 26 x 24-f, 26 x 9-f, na pokładzie rufowym 12 x 6-f, dziobowym 4 x 6-f, na rufówce 4 x 3-f. Od 1703: 24 x 24-f, 26 x 12-f, na pokładzie rufowym 12 x 6-f, dziobowym 4 x 6-f, na rufówce 4 x 3-f. Rozbił się 26/27.11.1703 na Goodwins podczas wielkiego sztormu.
70/62-działowy Eagle został najpierw zbudowany w Portsmouth w 1679. Miał 156’6” x 40’6” x 17’, 1047 ton lub 1099 ton. Poddany wielkiej przebudowie w Chatham w 1699. Odtąd jako 70-działowy dwupokładowiec miał 151’6” (lub 156’6”) x 40’8” x 17’3”, tonaż 1099 tony. Załoga: 440. Uzbrojenie: 26 x 24-f, 26 x 9-f, na pokładzie rufowym 12 x 6-f, dziobowym 4 x 6-f, na rufówce 4 x 3-f. Od 1703: 24 x 24-f, 26 x 12-f, na pokładzie rufowym 12 x 6-f, dziobowym 4 x 6-f, na rufówce 4 x 3-f. Od 1704 w dolnej baterii 22 x 32-f i 4 x 18-f, w górnej 26 x 12-f (pozostałe bez zmian, chociaż dokumenty określają działa pokładu rufowego i dziobowego jako sakers, bez podania wagomiaru). Rozbił się 22.10.1707 u wysp Scilly.
Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach
Wojny napoleońskie się skończyły, więc do 1817 stała w rezerwie, potem służyła na morzu do 1837. W latach 1837-1844 w rezerwie, rozebrana w 1844.
70/62-działowy Burford został najpierw zbudowany w Woolwich w 1679. Miał 152’4” x 40’10,5” x 17’3”, 1174 tony lub 1112 ton. Poddany wielkiej przebudowie w Deptford w 1698. Odtąd jako 70-działowy dwupokładowiec miał 152’9” (lub 152’3”) x 40’8,75” x 16’4,25”, tonaż 1113 tony. Załoga: 440. Uzbrojenie: 26 x 24-f, 26 x 9-f, na pokładzie rufowym 12 x 6-f, dziobowym 4 x 6-f, na rufówce 4 x 3-f. Od 1703: 24 x 24-f, 26 x 12-f, na pokładzie rufowym 12 x 6-f, dziobowym 4 x 6-f, na rufówce 4 x 3-f. Rozbił się 14.02.1719 u włoskich wybrzeży.
70/62-działowy Sterling Castle (=Stirling Castle) został najpierw zbudowany w Deptford w 1679. Miał 151’2’ x 40’4” x 17’3”, 1114 lub 1087 ton. Poddany wielkiej przebudowie w Chatham w 1699. Odtąd jako 70-działowy dwupokładowiec miał 151’2” x 40’6” x 17’8”, tonaż 1087 ton. Załoga: 440. Uzbrojenie: 26 x 24-f, 26 x 9-f, na pokładzie rufowym 12 x 6-f, dziobowym 4 x 6-f, na rufówce 4 x 3-f. Od 1703: 24 x 24-f, 26 x 12-f, na pokładzie rufowym 12 x 6-f, dziobowym 4 x 6-f, na rufówce 4 x 3-f. Rozbił się 26/27.11.1703 na Goodwins podczas wielkiego sztormu.
70/62-działowy Eagle został najpierw zbudowany w Portsmouth w 1679. Miał 156’6” x 40’6” x 17’, 1047 ton lub 1099 ton. Poddany wielkiej przebudowie w Chatham w 1699. Odtąd jako 70-działowy dwupokładowiec miał 151’6” (lub 156’6”) x 40’8” x 17’3”, tonaż 1099 tony. Załoga: 440. Uzbrojenie: 26 x 24-f, 26 x 9-f, na pokładzie rufowym 12 x 6-f, dziobowym 4 x 6-f, na rufówce 4 x 3-f. Od 1703: 24 x 24-f, 26 x 12-f, na pokładzie rufowym 12 x 6-f, dziobowym 4 x 6-f, na rufówce 4 x 3-f. Od 1704 w dolnej baterii 22 x 32-f i 4 x 18-f, w górnej 26 x 12-f (pozostałe bez zmian, chociaż dokumenty określają działa pokładu rufowego i dziobowego jako sakers, bez podania wagomiaru). Rozbił się 22.10.1707 u wysp Scilly.
Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach
-
Nowak Krzysztof
- Posty: 2316
- Rejestracja: 2004-08-26, 21:03
- Lokalizacja: Częstochowa
Witam, dziękuję bardzo za odpowiedź.
Byłby ogromnie wdzięczny za opisanie danych i losów fregat [22.01.1810] PYRAMUS, [03.11.1808] BUCEPHALUS, [03.11.1807] HYPERION.
Chciałbym też wrócić jeszcze raz do okrętu liniowego VICTORY. W tej chwili mam : Okręt liniowy I klasy 100-działowy, 1425 BM, (pk. 163'1" kl. 132'0" x 45'0" x głęb. 18'4"), uzbr: 100 dział, [1675] ROYAL JAMES = VICTORY = ROYAL GEORGE = VICTORY. Zbudowany w Portsmouth. W 1691 roku przemianowany na VICTORY. W 1695 roku przebudowany w Chatham (1487 BM, (pk. 163'1" kl. 136'0" x 45'4" x głęb. 18'6"), uzbr: 28-32f, 28-18f, 28-9f, 16-6f). W 1714 przebudowany i przemianowany na ROYAL GEORGE, od 1715 znowu VICTORY. Spłonął przypadkowo w 1721 roku. Resztki rozebrano i posłużyły one pięć lat później do konstrukcji okrętu 100-działowego VICTORY (1738). Prosiłbym o podanie kolejnych przebudów tego liniowca, ile ich było rozebranych i odbudowanych.
Serdeczne pozdrowienia, Krzysztof Nowak.
Byłby ogromnie wdzięczny za opisanie danych i losów fregat [22.01.1810] PYRAMUS, [03.11.1808] BUCEPHALUS, [03.11.1807] HYPERION.
Chciałbym też wrócić jeszcze raz do okrętu liniowego VICTORY. W tej chwili mam : Okręt liniowy I klasy 100-działowy, 1425 BM, (pk. 163'1" kl. 132'0" x 45'0" x głęb. 18'4"), uzbr: 100 dział, [1675] ROYAL JAMES = VICTORY = ROYAL GEORGE = VICTORY. Zbudowany w Portsmouth. W 1691 roku przemianowany na VICTORY. W 1695 roku przebudowany w Chatham (1487 BM, (pk. 163'1" kl. 136'0" x 45'4" x głęb. 18'6"), uzbr: 28-32f, 28-18f, 28-9f, 16-6f). W 1714 przebudowany i przemianowany na ROYAL GEORGE, od 1715 znowu VICTORY. Spłonął przypadkowo w 1721 roku. Resztki rozebrano i posłużyły one pięć lat później do konstrukcji okrętu 100-działowego VICTORY (1738). Prosiłbym o podanie kolejnych przebudów tego liniowca, ile ich było rozebranych i odbudowanych.
Serdeczne pozdrowienia, Krzysztof Nowak.
-
Krzysztof Gerlach
- Posty: 4475
- Rejestracja: 2006-05-30, 08:52
- Lokalizacja: Gdańsk
36-działową fregatę Pyramus zbudowano wg linii francuskiej fregaty Belle Poule, zdobytej w 1780. Wymiary: 141’1” x 38’5” x 12’0”, tonaż 920 ton. Załoga: 264. Uzbrojenie: 26 x 18-f, na pokładzie rufowym 2 x 9-f i 10 karonad 32-f, na dziobowym 2 x 9-f i 2 karonady 32-f. Budowana w stoczni Greensword & Kidwell, w Itchenor, w 1807 belki szkieletu przetransportowane do Portsmouth. W aktywnej służbie 1810-1814, w rezerwie 1814-1821, znów w rezerwie 1829-1832, od 1832 hulk, sprzedana na rozbiórkę 1879.
32-działową fregatę Bucephalus zaprojektował William Rule bazując na liniach francuskiej fregaty Topaze, zdobytej 1793. Wymiary: 150’0” x 38’1” x 12’0”, tonaż 976 ton. Załoga: 254. Uzbrojenie: 26 x 18-f, na pokładzie rufowym 2 x 9-f i 10 karonad 24-f, na dziobowym 2 x 9-f i 2 karonady 24-f. Zbudowana w stoczni Williama Rowe w Newcastle. W aktywnej służbie 1809-1813, transportowiec wojska 1814-1816, od 1816 w rezerwie, od 1822 hulk, rozebrana 1834.
32-działową fregatę Hyperion zaprojektował John Henslow bazując na liniach francuskiej fregaty Magicienne, zdobytej 1781. Wymiary: 143’9” x 39’4,5” x 12’4”, tonaż 978 ton. Załoga: 254. Uzbrojenie: 26 x 18-f, na pokładzie rufowym 2 x 9-f i 10 karonad 24-f, na dziobowym 4 x 9-f i 2 karonady 24-f. Zbudowana w stoczni Williama Gibsona w Hull. W aktywnej służbie 1808-1815 oraz 1818-1831, rozebrana 1833.
Trójpokładowiec pierwszej rangi, 100/90-działowy Royal James zbudowany w Portsmouth w 1675. Miał wtedy długość stępki 132’, szerokość 45’, głębokość 18’4”, tonaż 1422 tony. W 1691 przemianowany na Victory, poddany wielkiej przebudowie w Chatham w 1695. Odtąd miał długość dolnego pokładu 163’1”, szerokość 45’4”, głębokość 18’6”, 1486 ton. Załoga: 780/580. Uzbrojenie: 26 x 32-f, 28 x 18-f, 28 x 9-f, na pokładzie rufowym 12 x 6-f, na dziobowym 4 x 6-f, na rufówce 2 x 6-f. W 1714 przemianowany na Royal George, od 1715 znów Victory. W 1716 „ostrzyżony” przez obcięcie pokładów: rufowego, dziobowego i górnego. Spalił się w 1721, a wrak rozebrano. Zgodnie z tradycją w Royal Navy (w tym przypadku wywodzącą się chyba z przesądów), okręt spalony „nie przestawał istnieć” i jego następca tej samej nazwy był uważany za tożsamy, tylko po przebudowie (z wykorzystaniem części odzyskanego materiału). To właśnie przypadek okrętu Victory zbudowanego w Portsmouth w latach 1727-1738, zwodowanego 23.02.1738 (lub 23.02.1737). Miał w projekcie 174’9” lub 174’0” x 50’6” x 20’6”, tonaż 1869 ton (po zbudowaniu tonaż 1921 ton), załogę 850, uzbrojenie: 28 x 32-f lub 42-f, 28 x 24-f, 28 x 12-f, pokład rufowy 12 x 6-f, dziobowy 4 x 6-f. Zaginął bez śladu z całą załogą 5.10.1744, a zatem nie mogło już być następnej „przebudowy”.
Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach
32-działową fregatę Bucephalus zaprojektował William Rule bazując na liniach francuskiej fregaty Topaze, zdobytej 1793. Wymiary: 150’0” x 38’1” x 12’0”, tonaż 976 ton. Załoga: 254. Uzbrojenie: 26 x 18-f, na pokładzie rufowym 2 x 9-f i 10 karonad 24-f, na dziobowym 2 x 9-f i 2 karonady 24-f. Zbudowana w stoczni Williama Rowe w Newcastle. W aktywnej służbie 1809-1813, transportowiec wojska 1814-1816, od 1816 w rezerwie, od 1822 hulk, rozebrana 1834.
32-działową fregatę Hyperion zaprojektował John Henslow bazując na liniach francuskiej fregaty Magicienne, zdobytej 1781. Wymiary: 143’9” x 39’4,5” x 12’4”, tonaż 978 ton. Załoga: 254. Uzbrojenie: 26 x 18-f, na pokładzie rufowym 2 x 9-f i 10 karonad 24-f, na dziobowym 4 x 9-f i 2 karonady 24-f. Zbudowana w stoczni Williama Gibsona w Hull. W aktywnej służbie 1808-1815 oraz 1818-1831, rozebrana 1833.
Trójpokładowiec pierwszej rangi, 100/90-działowy Royal James zbudowany w Portsmouth w 1675. Miał wtedy długość stępki 132’, szerokość 45’, głębokość 18’4”, tonaż 1422 tony. W 1691 przemianowany na Victory, poddany wielkiej przebudowie w Chatham w 1695. Odtąd miał długość dolnego pokładu 163’1”, szerokość 45’4”, głębokość 18’6”, 1486 ton. Załoga: 780/580. Uzbrojenie: 26 x 32-f, 28 x 18-f, 28 x 9-f, na pokładzie rufowym 12 x 6-f, na dziobowym 4 x 6-f, na rufówce 2 x 6-f. W 1714 przemianowany na Royal George, od 1715 znów Victory. W 1716 „ostrzyżony” przez obcięcie pokładów: rufowego, dziobowego i górnego. Spalił się w 1721, a wrak rozebrano. Zgodnie z tradycją w Royal Navy (w tym przypadku wywodzącą się chyba z przesądów), okręt spalony „nie przestawał istnieć” i jego następca tej samej nazwy był uważany za tożsamy, tylko po przebudowie (z wykorzystaniem części odzyskanego materiału). To właśnie przypadek okrętu Victory zbudowanego w Portsmouth w latach 1727-1738, zwodowanego 23.02.1738 (lub 23.02.1737). Miał w projekcie 174’9” lub 174’0” x 50’6” x 20’6”, tonaż 1869 ton (po zbudowaniu tonaż 1921 ton), załogę 850, uzbrojenie: 28 x 32-f lub 42-f, 28 x 24-f, 28 x 12-f, pokład rufowy 12 x 6-f, dziobowy 4 x 6-f. Zaginął bez śladu z całą załogą 5.10.1744, a zatem nie mogło już być następnej „przebudowy”.
Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach
-
Nowak Krzysztof
- Posty: 2316
- Rejestracja: 2004-08-26, 21:03
- Lokalizacja: Częstochowa
-
Krzysztof Gerlach
- Posty: 4475
- Rejestracja: 2006-05-30, 08:52
- Lokalizacja: Gdańsk
36-działowe fregaty typu Phoebe zbudowano wg projektu Johna Henslow z 1794. Stanowiły przedłużoną wersję typu Perseverance (projektant Edward Hunt) z 1780. Wymiary projektowe: 142’6” x 38’0” x 13’5”, tonaż 913 ton; wymiary rzeczywiste: długość między pionami od 142’6” do 142’9”, szerokość od 38’1” do 38’3”, głębokość od 13’5” do 13’5,5”, tonaż od 915 do 926 ton. Załoga: 264. Uzbrojenie pierwotne: 26 x 18-f, pokład rufowy 8 x 9-f i 6 karonad 32-f, dziobowy 2 x 9-f i 2 karonady 32-f; potem nadzwyczaj często zmieniane, różnie na różnych jednostkach typu.
Phoebe zbudowana w stoczni Johna Dudman w Deptford. Od 1815 w rezerwie, hulk od 1826, sprzedana 1841.
Caroline zbudowana w stoczni Johna Randall w Rotherhithe. Hulk od 1813, rozebrana 1815.
Doris zbudowana w stoczni Williama Cleveley w Gravesend. Rozbiła się w zatoce Quiberon 21.01.1805 lub 12.01.1805.
Dryad zbudowana w stoczni Williama Barnard w Deptford. W rezerwie od 1832, hulk od 1838, rozebrana 1860.
Fortunee zbudowana w stoczni Perry & Co w Blackwall. W rezerwie od 1814, sprzedana 1818.
Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach
Phoebe zbudowana w stoczni Johna Dudman w Deptford. Od 1815 w rezerwie, hulk od 1826, sprzedana 1841.
Caroline zbudowana w stoczni Johna Randall w Rotherhithe. Hulk od 1813, rozebrana 1815.
Doris zbudowana w stoczni Williama Cleveley w Gravesend. Rozbiła się w zatoce Quiberon 21.01.1805 lub 12.01.1805.
Dryad zbudowana w stoczni Williama Barnard w Deptford. W rezerwie od 1832, hulk od 1838, rozebrana 1860.
Fortunee zbudowana w stoczni Perry & Co w Blackwall. W rezerwie od 1814, sprzedana 1818.
Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach
-
Nowak Krzysztof
- Posty: 2316
- Rejestracja: 2004-08-26, 21:03
- Lokalizacja: Częstochowa
Dobry wieczór, dziękuję za fregaty typu Phoebe.
Bardzo proszę o opisanie konstrukcji i losów okrętów liniowych typu Duke of Wellington. Mam tylko :
5829 ton, (241'0" x ? x ? ), zał. 1100, uzbr: 131 dział
[14.09.1852] WINDSOR CASTLE = DUKE OF WELLINGTON
[25.04.1857] ROYAL SOVEREIGN
Rozpoczęte jako żaglowe okręty liniowe i przekształcone na śrubowe na pochylniach. ROYAL SOVEREIGN przebudowany w lipcu 1864 roku na pancernik wieżowy. Jakie miały być jako żaglowe i jakie były jako śrubowe.
Pozdrowienia, Krzysztof Nowak.
Bardzo proszę o opisanie konstrukcji i losów okrętów liniowych typu Duke of Wellington. Mam tylko :
5829 ton, (241'0" x ? x ? ), zał. 1100, uzbr: 131 dział
[14.09.1852] WINDSOR CASTLE = DUKE OF WELLINGTON
[25.04.1857] ROYAL SOVEREIGN
Rozpoczęte jako żaglowe okręty liniowe i przekształcone na śrubowe na pochylniach. ROYAL SOVEREIGN przebudowany w lipcu 1864 roku na pancernik wieżowy. Jakie miały być jako żaglowe i jakie były jako śrubowe.
Pozdrowienia, Krzysztof Nowak.
-
Krzysztof Gerlach
- Posty: 4475
- Rejestracja: 2006-05-30, 08:52
- Lokalizacja: Gdańsk
Panie Krzysztofie,
okrętowi Duke of Wellington poświęciłem cały długi artykuł w MSiO nr 5/1999, a okrętowi Royal Sovereign podobny w nr 6/1999. Jeśli ma Pan możliwość dotarcia do tych numerów, to znajdzie Pan w nich wszystkie poszukiwane informacje „i jeszcze trochę”. Jeśli nie, możemy wrócić do tego tematu, ale na forum jestem w stanie podać tylko ułamek danych i żadnego rysunku.
Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach
okrętowi Duke of Wellington poświęciłem cały długi artykuł w MSiO nr 5/1999, a okrętowi Royal Sovereign podobny w nr 6/1999. Jeśli ma Pan możliwość dotarcia do tych numerów, to znajdzie Pan w nich wszystkie poszukiwane informacje „i jeszcze trochę”. Jeśli nie, możemy wrócić do tego tematu, ale na forum jestem w stanie podać tylko ułamek danych i żadnego rysunku.
Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach
-
Nowak Krzysztof
- Posty: 2316
- Rejestracja: 2004-08-26, 21:03
- Lokalizacja: Częstochowa
Dobry wieczór, Panie Krzysztofie, skoro je Pan napisał to muszę je przeczytać, mam nadzieję, że uda mi się zdobyć te numery MSiO.
Jeśli można, to prosiłbym o dane i losy okrętu śrubowego DEFIANCE (1861), był to chyba ostatni okręt tego typu w Royal Navy, a przy swej wielkości miał stosunkowo niewiele dział. Mam to : Okręt liniowy śrubowy II klasy 81-działowy, 5270 ton, (255'0" x ? x ? ), zał. 860, uzbr: 81 dział, wod. 27.03.1861, DEFIANCE.
Pozdrowienia, Krzysztof Nowak.
Jeśli można, to prosiłbym o dane i losy okrętu śrubowego DEFIANCE (1861), był to chyba ostatni okręt tego typu w Royal Navy, a przy swej wielkości miał stosunkowo niewiele dział. Mam to : Okręt liniowy śrubowy II klasy 81-działowy, 5270 ton, (255'0" x ? x ? ), zał. 860, uzbr: 81 dział, wod. 27.03.1861, DEFIANCE.
Pozdrowienia, Krzysztof Nowak.
-
Krzysztof Gerlach
- Posty: 4475
- Rejestracja: 2006-05-30, 08:52
- Lokalizacja: Gdańsk
DEFIANCE
91-działowy, drewniany dwupokładowiec śrubowy, zaprojektowany w 1858. Zbudowany w Pembroke. Wymiary 254’9” x 55’4” x 24’6”, tonaż 3475 ton, wyporność 3958 ton lub 5700 ton czy 5270 ton. Silnik firmy Maudslay, poziomy, 2-cylindrowy, o mocy 800 koni nominalnych i 3550 koni indykowanych. Uzbrojenie planowane: 34 działa haubiczne 8-calowe (po 65 cwt), 36 dział 32-f (po 56 cwt), na pokładach otwartych 20 dział 32-f (po 45 cwt) i 1 działo 68-f (95 cwt), czyli łącznie 91 sztuk. Ostatni drewniany liniowiec zwodowany w Wielkiej Brytanii. Wydłużono go w stosunku do innych 91-działowców, ale tylko w nadziei poprawienia prędkości, a nie dla zwiększenia liczebności artylerii. Pod koniec lat 1850-tych zaczęło się przezbrajanie okrętów Royal Navy w działa gwintowane i redukcja liczby armat na rzecz wzrostu kalibru. Defiance otrzymał w pewnym momencie (przynajmniej teoretycznie, bo faktycznie nigdy nie był w aktywnej służbie jako liniowiec) następujące uzbrojenie: 34 działa haubiczne 8-calowe, 32 działa 32-funtowe i 4 gwintowane 70-funtowe działa odtylcowe Armstronga, 10 gwintowanych dział odtylcowych 40-funtowych i 1 gwintowane 110-funtowe działo odtylcowe, łącznie 81 sztuk. Od 1884 stacjonarny okręt szkolny do szkolenia torpedowego i minowego. Sprzedany na rozbiórkę 1931, chociaż podobno rozebrany dopiero w 1956.
Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach
91-działowy, drewniany dwupokładowiec śrubowy, zaprojektowany w 1858. Zbudowany w Pembroke. Wymiary 254’9” x 55’4” x 24’6”, tonaż 3475 ton, wyporność 3958 ton lub 5700 ton czy 5270 ton. Silnik firmy Maudslay, poziomy, 2-cylindrowy, o mocy 800 koni nominalnych i 3550 koni indykowanych. Uzbrojenie planowane: 34 działa haubiczne 8-calowe (po 65 cwt), 36 dział 32-f (po 56 cwt), na pokładach otwartych 20 dział 32-f (po 45 cwt) i 1 działo 68-f (95 cwt), czyli łącznie 91 sztuk. Ostatni drewniany liniowiec zwodowany w Wielkiej Brytanii. Wydłużono go w stosunku do innych 91-działowców, ale tylko w nadziei poprawienia prędkości, a nie dla zwiększenia liczebności artylerii. Pod koniec lat 1850-tych zaczęło się przezbrajanie okrętów Royal Navy w działa gwintowane i redukcja liczby armat na rzecz wzrostu kalibru. Defiance otrzymał w pewnym momencie (przynajmniej teoretycznie, bo faktycznie nigdy nie był w aktywnej służbie jako liniowiec) następujące uzbrojenie: 34 działa haubiczne 8-calowe, 32 działa 32-funtowe i 4 gwintowane 70-funtowe działa odtylcowe Armstronga, 10 gwintowanych dział odtylcowych 40-funtowych i 1 gwintowane 110-funtowe działo odtylcowe, łącznie 81 sztuk. Od 1884 stacjonarny okręt szkolny do szkolenia torpedowego i minowego. Sprzedany na rozbiórkę 1931, chociaż podobno rozebrany dopiero w 1956.
Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach
-
Nowak Krzysztof
- Posty: 2316
- Rejestracja: 2004-08-26, 21:03
- Lokalizacja: Częstochowa
Witam, bardzo dziękuję za Defiance.
Mam prośbę o podobne dane dla okrętu Prince of Wales, mam to :
Okręt liniowy śrubowy I klasy 121-działowy typu Prince of Wales
6201 ton, (252'0" x ? x ? ), zał. 1100, uzbr: od dołu 32ha254 (65 cet), 30ha254 (65 cet), 32-32f (58 cet), 26-32f (42 cet), 1-68f (95 cet)
[25.01.1860] PRINCE OF WALES = BRITANNIA
Rozpoczęty jako okręt liniowy żaglowy, przekształcony na śrubowy na pochylni.
Pozdrowienia, Krzysztof Nowak.
Mam prośbę o podobne dane dla okrętu Prince of Wales, mam to :
Okręt liniowy śrubowy I klasy 121-działowy typu Prince of Wales
6201 ton, (252'0" x ? x ? ), zał. 1100, uzbr: od dołu 32ha254 (65 cet), 30ha254 (65 cet), 32-32f (58 cet), 26-32f (42 cet), 1-68f (95 cet)
[25.01.1860] PRINCE OF WALES = BRITANNIA
Rozpoczęty jako okręt liniowy żaglowy, przekształcony na śrubowy na pochylni.
Pozdrowienia, Krzysztof Nowak.
-
Krzysztof Gerlach
- Posty: 4475
- Rejestracja: 2006-05-30, 08:52
- Lokalizacja: Gdańsk
W czerwcu 1848 nakazano w Portsmouth budowę Prince of Wales jako 120-działowego trójpokładowca żaglowego wg planów Edye’a i Watts’a z 1848. Jednak 9.04.1856 podjęto decyzję, aby ukończyć go jako 121-działowy okręt śrubowy. Przebudowa na pochylni rozpoczęła się 27.10.1856. Wymiary 252’0” x 60’2” x 25’2”, tonaż 3994 tony, wyporność 6201 ton. Załoga: 1100. Podane przez Pana uzbrojenie jest błędne, ponieważ po 65 cetnarów ważyły 8-calowe, a nie 10-calowe działa haubiczne. Prawdziwe obejmowało: 32 działa haubiczne 8-calowe (po 65 cwt), 30 takich dział, 32 działa 32-funtowe (po 58 cwt), na otwartych pokładach 26 dział 32-funtowych (po 42 cwt) i jedno obracane działo 68-funtowe (95 cwt). Nie wiem jednak, czy kiedykolwiek naprawdę artyleria ta znalazła się na Prince of Wales. W każdym razie i on otrzymał później (przynajmniej na papierze) nowocześniejszy zestaw, obejmujący jedno gwintowane działo 110-funtowe, odtylcowe (Armstronga), 6 dział gwintowanych 70-funtowych, 10 dział gwintowanych 40-funtowych, 16 dział haubicznych 8-calowych i 88 dział 32-funtowych różnych ciężarów.
Dwucylindrowy silnik poziomy z rurowymi tłokami, firmy John Penn & Son, o mocy 800 koni nominalnych i 3352 koni indykowanych, pozwalał na uzyskiwanie prędkości 12,5 węzła. Już w 1867 silnik wyjęto dla wstawienia na okręt opancerzony Repulse. W marcu 1869 Prince of Wales przemianowano na Britannia i przekształcono w stacjonarny okręt treningowy dla chłopców. Od 1909 hulk. Rozebrany 1916.
Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach
Dwucylindrowy silnik poziomy z rurowymi tłokami, firmy John Penn & Son, o mocy 800 koni nominalnych i 3352 koni indykowanych, pozwalał na uzyskiwanie prędkości 12,5 węzła. Już w 1867 silnik wyjęto dla wstawienia na okręt opancerzony Repulse. W marcu 1869 Prince of Wales przemianowano na Britannia i przekształcono w stacjonarny okręt treningowy dla chłopców. Od 1909 hulk. Rozebrany 1916.
Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach
-
Nowak Krzysztof
- Posty: 2316
- Rejestracja: 2004-08-26, 21:03
- Lokalizacja: Częstochowa
Witam, dziękuję bardzo za Prince of Wales, mam prośbę o jeszcze jeden liniowiec, o którym mam :
4725 ton, (214'0" x ? x ? ), zał. 830, uzbr: 86 dział
[24.03.1860] ROYAL FREDERICK = FREDERICK WILLIAM = WORCESTER.
Rozpoczęty jako okręt liniowy żaglowy, przekształcony na śrubowy na pochylni.
Mam też pytanie o Ustalenia, według których w Anglii budowano okręty wojenne, najwcześniejsze wspomniane tutaj pochodzi z 1719 roku, czy były wcześniejsze, oraz w ogóle jaki był tryb ich uchwalania i jak były realizowane, czyli w jaki sposób Admiralicja realizowała swoje plany rozbudowy floty.
Pozdrowienia, Krzysztof Nowak.
4725 ton, (214'0" x ? x ? ), zał. 830, uzbr: 86 dział
[24.03.1860] ROYAL FREDERICK = FREDERICK WILLIAM = WORCESTER.
Rozpoczęty jako okręt liniowy żaglowy, przekształcony na śrubowy na pochylni.
Mam też pytanie o Ustalenia, według których w Anglii budowano okręty wojenne, najwcześniejsze wspomniane tutaj pochodzi z 1719 roku, czy były wcześniejsze, oraz w ogóle jaki był tryb ich uchwalania i jak były realizowane, czyli w jaki sposób Admiralicja realizowała swoje plany rozbudowy floty.
Pozdrowienia, Krzysztof Nowak.
-
Krzysztof Gerlach
- Posty: 4475
- Rejestracja: 2006-05-30, 08:52
- Lokalizacja: Gdańsk
1) Royal Frederick miał dość skomplikowaną historię na etapie projektowania i konstrukcji. Zamówiony 12.09.1833 w Portsmouth jako 110-działowy trójpokładowiec żaglowy Royal Sovereign typu Queen, projektu Williama Symondsa. Jednak 7.05.1834 prace przygotowawcze prawie wstrzymano, mimo położenia 1.07.1841 stępki. Tymczasem zdecydowano 12.04.1839 o zmianie nazwy na Royal Frederick. W pełni już uświadamiano sobie wady konstrukcji Symondsa i 29.06.1848 ponownie nakazano zintensyfikowanie prac przy budowie tego liniowca, ale już wg nowych, zmodyfikowanych planów, chociaż nadal miał być 110-działowym TRÓJPOKŁADOWCEM żaglowym. Jednak i ta wersja nie została zrealizowana do końca, bowiem 28.02.1857 podjęto decyzję o przebudowie okrętu (ciągle na pochylni) na 116-działowy, TRÓJPOKŁADOWY śrubowiec typu Windsor Castle. Tymczasem jednak pierwszy liniowiec z tego typu (w kołysce inny z żaglowych okrętów typu Queen) okazał się mieć tak fatalne własności morskie po przebudowie na śrubowiec, że 30.04.1859 zdecydowano się nie kończyć okrętu Royal Frederick w planowanym kształcie, lecz „ostrzyc” go do 86-działowego DWUPOKŁADOWCA śrubowego. Tym razem dotrwano do wodowania 24.03.1860, tyle że jeszcze przed nim, 28.01.1860, przemianowano okręt na Frederick William. Został wyposażony w silnik firmy Maudslay, Sons & Field, dwucylindrowy, poziomy, o mocy 500 koni nominalnych i 2276 koni indykowanych. Szerokość liniowca wynosiła 60’0”, głębokość 23’9”, tonaż 3241 tony, wyporność 4502 tony. Uzbrojenie tworzyły: 30 dział haubicznych 8-calowych (po 65 cwt), 32 działa 32-f (po 56 cwt), na otwartych pokładach 22 działa 32-f (po 42 cwt) oraz 2 działa 68-funtowe (po 95 cwt).
W 1876 przemianowany na Worcester (okręt treningowy), sprzedany 1948, zatonął na Tamizie 1948, podniesiony w 1953 i rozebrany.
2) Najwcześniejsze Ustalenie (Establishment) dotyczące budowy okrętów Royal Navy pochodzi z 1706 roku. Marynarką brytyjską kierował wówczas oficjalnie Lord High Admiral, którym był akurat książę Jerzy z Danii, małżonek królowej Anny, człowiek sympatyczny i zarazem kompletny osioł. Do pomocy miał radę, w której pierwsze skrzypce grał admirał Churchill, brat wszechpotężnego księcia Marlborough, równie jak brat arogancki, lecz w przeciwieństwie do tamtego, najwybitniejszego wodza swojej epoki, całkowity bęcwał. Ta godna siebie para – książę małżonek oraz admirał Churchill – doprowadziła do uchwalenia pierwszego w historii Royal Navy Ustalenia kodyfikującego wymiary okrętów niemal wszystkich klas. Te wymiary przesłano Urzędowi Marynarki do zastosowania we wszystkich nowych projektach, a Urząd przekazał je stoczniom z zaleceniem, by także przy generalnych remontach i przebudowach dostosowywać się do Ustaleń.
W przeciwieństwie do wszystkich poprzednich większych zamówień, które również definiowały parametry zamawianych okrętów, by uzyskać jednolitość w grupie, Ustalenie z 1706 zawierało dwie ważne nowości. Po pierwsze zakładało, że takie wymiary i proporcje są święte, nienaruszalne i pozostaną niezmienne w najodleglejszej przyszłości, czyli bądź negowało istnienie postępu technicznego i technologicznego, bądź próbowało mu się przeciwstawić, jako rzeczy ze wszech miar szkodliwej. Po drugie przyjmowało proporcje teoretyczne, wydumane w toku dyskusji, i nakazywało budowę oraz przebudowę całej floty wg parametrów kompletnie niesprawdzonych w praktyce, czyli mogących się jeszcze okazać fałszywymi.
Oczywiście odpowiedź na pytanie „w jaki sposób Admiralicja realizowała swoje plany rozbudowy floty” będzie inna dla każdego poprzedniego i każdego następnego okresu (rządu, admiralicji) w historii Wielkiej Brytanii i nie może być przeze mnie udzielona w sposób syntetyczny.
Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach
W 1876 przemianowany na Worcester (okręt treningowy), sprzedany 1948, zatonął na Tamizie 1948, podniesiony w 1953 i rozebrany.
2) Najwcześniejsze Ustalenie (Establishment) dotyczące budowy okrętów Royal Navy pochodzi z 1706 roku. Marynarką brytyjską kierował wówczas oficjalnie Lord High Admiral, którym był akurat książę Jerzy z Danii, małżonek królowej Anny, człowiek sympatyczny i zarazem kompletny osioł. Do pomocy miał radę, w której pierwsze skrzypce grał admirał Churchill, brat wszechpotężnego księcia Marlborough, równie jak brat arogancki, lecz w przeciwieństwie do tamtego, najwybitniejszego wodza swojej epoki, całkowity bęcwał. Ta godna siebie para – książę małżonek oraz admirał Churchill – doprowadziła do uchwalenia pierwszego w historii Royal Navy Ustalenia kodyfikującego wymiary okrętów niemal wszystkich klas. Te wymiary przesłano Urzędowi Marynarki do zastosowania we wszystkich nowych projektach, a Urząd przekazał je stoczniom z zaleceniem, by także przy generalnych remontach i przebudowach dostosowywać się do Ustaleń.
W przeciwieństwie do wszystkich poprzednich większych zamówień, które również definiowały parametry zamawianych okrętów, by uzyskać jednolitość w grupie, Ustalenie z 1706 zawierało dwie ważne nowości. Po pierwsze zakładało, że takie wymiary i proporcje są święte, nienaruszalne i pozostaną niezmienne w najodleglejszej przyszłości, czyli bądź negowało istnienie postępu technicznego i technologicznego, bądź próbowało mu się przeciwstawić, jako rzeczy ze wszech miar szkodliwej. Po drugie przyjmowało proporcje teoretyczne, wydumane w toku dyskusji, i nakazywało budowę oraz przebudowę całej floty wg parametrów kompletnie niesprawdzonych w praktyce, czyli mogących się jeszcze okazać fałszywymi.
Oczywiście odpowiedź na pytanie „w jaki sposób Admiralicja realizowała swoje plany rozbudowy floty” będzie inna dla każdego poprzedniego i każdego następnego okresu (rządu, admiralicji) w historii Wielkiej Brytanii i nie może być przeze mnie udzielona w sposób syntetyczny.
Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach
-
Nowak Krzysztof
- Posty: 2316
- Rejestracja: 2004-08-26, 21:03
- Lokalizacja: Częstochowa
Dobry wieczór, bardzo dziękuję za objaśnienia, co typu Queen to jestem całkiem zagubiony, gdyby mógł Pan opisać okręty tego typu i ich dzieje, byłbym ogromnie wdzięczny. Jeśli chodzi o tak zwane Ustalenia, to nie po raz pierwszy dwóch idiotów mówiło innym co mają robić. Chodziło mi głównie o to jaki to miało wpływ na produkcję. Czyli konkretnie o listę i dane okrętów według Ustalenia z 1706 
Serdeczne pozdrowienia, Krzysztof Nowak.
Serdeczne pozdrowienia, Krzysztof Nowak.
-
Krzysztof Gerlach
- Posty: 4475
- Rejestracja: 2006-05-30, 08:52
- Lokalizacja: Gdańsk
Tym razem od zadka.
I) Ustalenie z 1706 roku obowiązywało przez 14 lat. Wg tego Ustalenia zbudowano sześć 90-działowców, dziesięć 80-działowców, tuzin 70-działowców, dziewięć 60-działowców, dwadzieścia dziewięć 50-działowców, dwadzieścia 40-działowców. Czyli razem 86 okrętów. Chyba zna mnie Pan już na tyle by wiedzieć, że ode mnie żadnej listy 86 żaglowców z ich danymi się Pan nie doczeka. To praca dla osób o katorżniczych upodobaniach lub niebywałych zdolnościach manualnych.
II) 110-działowe trójpokładowce żaglowe typu Queen, zaprojektowane przez Williama Symondsa w 1833, miały z grubsza wymiary 204’0” x 60’0” x 23’9”, tonaż 3099/3083 tony, 950 osób załogi i pierwotne uzbrojenie: 28 x 32-f (po 55 cwt) i 2 działa haubiczne 8-calowe (po 60 cwt), 28 x 32-f (po 55 cwt) i 2 działa haubiczne 8-calowe (po 60 cwt), 32 x 32-f (po 49 cwt), na pokładzie rufowym 10 x 32-f (po 40 cwt), na pokładzie dziobowym 2 x 32-f (po 40 cwt) i 2 karonady 68-f (po 36 cwt), na pokładzie rufówki 4 karonady 18-f (po 10 cwt).
Zamówiono w 1833 następujące:
1) Royal Frederick, przemianowany na QUEEN 12.04.1839 i zwodowany 15.05.1839. W 1858 obcięty do 86-działowego okrętu śrubowego. Sprzedany 1871;
2) Royal Sovereign, przemianowany na ROYAL FREDERICK 12.04.1839, dalsze losy opisane w poprzednim poście;
3) ALGIERS, ponownie zamówiony w 1834 jako dwupokładowy 74-działowiec, zamówienie zmieniono w 1839 na 110-działowy trójpokładowiec, ponownie zmieniono w 1840 na 90-działowy śrubowiec dwupokładowy. Zwodowany 26.01.1854, sprzedany na rozbiórkę 1870;
4) Victoria, ponownie zamówiony w 1834 jako dwupokładowy 74-działowiec, zamówienie zmieniono w 1837 na 110-działowy trójpokładowiec, zamówienie zmieniono w 1848 na 110-działowy trójpokładowiec o zmodyfikowanych nieco liniach. Przemianowany na WINDSOR CASTLE 6.01.1855. Ponownie zamówiony 28.02.1857 jako śrubowy trójpokładowiec 116-działowy. Zwodowany 26.08.1858, przemianowany na Cambridge 1869, sprzedany na rozbiórkę 1908.
W następnych latach nakazano budowę:
5) w 1842 PRINCE OF WALES, zamówienie zmieniono w 1848 na 120-działowy trójpokładowiec o zmodyfikowanych nieco liniach, poza tym wydłużony do 210 stóp. Ponownie zamówiony w 1856 jako śrubowy trójpokładowiec 121-działowy, reszta w poprzednim poście;
6) w 1844 Windsor Castle, zamówienie zmieniono w 1848 na 120-działowy trójpokładowiec o zmodyfikowanych nieco liniach, poza tym wydłużony do 210 stóp. Ponownie zamówiony w 19.01.1852 jako śrubowy trójpokładowiec 131-działowy, przemianowany na DUKE OF WELLINGTON 1.10.1852. Zwodowany 14.09.1852, hulk od 1863, sprzedany na rozbiórkę 1904;
7) w 1844 ROYAL SOVEREIGN, zamówienie zmieniono w 1848 na 120-działowy trójpokładowiec o zmodyfikowanych nieco liniach, poza tym wydłużony do 210 stóp. Ponownie zamówiony 23.06.1854 jako śrubowy trójpokładowiec 131-działowy typu Duke of Wellington. Zwodowany 25.04.1857 jako trójpokładowiec 121-działowy, przebudowany na okręt z wieżami artyleryjskimi 1862-1864, sprzedany na rozbiórkę 1885;
8) w 1844 MARLBOROUGH, zamówienie zmieniono w 1848 na 110-działowy trójpokładowiec o zmodyfikowanych nieco liniach (jak Victoria); w 1849 zamówienie zmieniono na większy zakres modyfikacji, połączony m.in. z wydłużeniem do 210’0” i zwiększeniem artylerii do 120 dział. W 1852 zamówienie zmieniono na śrubowy trójpokładowiec 131-działowy. Zwodowany 1.08.1855, hulk od 1864, przemianowany na Vernon II w 1904, sprzedany na rozbiórkę 1924, zatonął w trakcie holowania do stoczni rozbiórkowej.
Myślę, że teraz wszystko jest jasne. Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach
I) Ustalenie z 1706 roku obowiązywało przez 14 lat. Wg tego Ustalenia zbudowano sześć 90-działowców, dziesięć 80-działowców, tuzin 70-działowców, dziewięć 60-działowców, dwadzieścia dziewięć 50-działowców, dwadzieścia 40-działowców. Czyli razem 86 okrętów. Chyba zna mnie Pan już na tyle by wiedzieć, że ode mnie żadnej listy 86 żaglowców z ich danymi się Pan nie doczeka. To praca dla osób o katorżniczych upodobaniach lub niebywałych zdolnościach manualnych.
II) 110-działowe trójpokładowce żaglowe typu Queen, zaprojektowane przez Williama Symondsa w 1833, miały z grubsza wymiary 204’0” x 60’0” x 23’9”, tonaż 3099/3083 tony, 950 osób załogi i pierwotne uzbrojenie: 28 x 32-f (po 55 cwt) i 2 działa haubiczne 8-calowe (po 60 cwt), 28 x 32-f (po 55 cwt) i 2 działa haubiczne 8-calowe (po 60 cwt), 32 x 32-f (po 49 cwt), na pokładzie rufowym 10 x 32-f (po 40 cwt), na pokładzie dziobowym 2 x 32-f (po 40 cwt) i 2 karonady 68-f (po 36 cwt), na pokładzie rufówki 4 karonady 18-f (po 10 cwt).
Zamówiono w 1833 następujące:
1) Royal Frederick, przemianowany na QUEEN 12.04.1839 i zwodowany 15.05.1839. W 1858 obcięty do 86-działowego okrętu śrubowego. Sprzedany 1871;
2) Royal Sovereign, przemianowany na ROYAL FREDERICK 12.04.1839, dalsze losy opisane w poprzednim poście;
3) ALGIERS, ponownie zamówiony w 1834 jako dwupokładowy 74-działowiec, zamówienie zmieniono w 1839 na 110-działowy trójpokładowiec, ponownie zmieniono w 1840 na 90-działowy śrubowiec dwupokładowy. Zwodowany 26.01.1854, sprzedany na rozbiórkę 1870;
4) Victoria, ponownie zamówiony w 1834 jako dwupokładowy 74-działowiec, zamówienie zmieniono w 1837 na 110-działowy trójpokładowiec, zamówienie zmieniono w 1848 na 110-działowy trójpokładowiec o zmodyfikowanych nieco liniach. Przemianowany na WINDSOR CASTLE 6.01.1855. Ponownie zamówiony 28.02.1857 jako śrubowy trójpokładowiec 116-działowy. Zwodowany 26.08.1858, przemianowany na Cambridge 1869, sprzedany na rozbiórkę 1908.
W następnych latach nakazano budowę:
5) w 1842 PRINCE OF WALES, zamówienie zmieniono w 1848 na 120-działowy trójpokładowiec o zmodyfikowanych nieco liniach, poza tym wydłużony do 210 stóp. Ponownie zamówiony w 1856 jako śrubowy trójpokładowiec 121-działowy, reszta w poprzednim poście;
6) w 1844 Windsor Castle, zamówienie zmieniono w 1848 na 120-działowy trójpokładowiec o zmodyfikowanych nieco liniach, poza tym wydłużony do 210 stóp. Ponownie zamówiony w 19.01.1852 jako śrubowy trójpokładowiec 131-działowy, przemianowany na DUKE OF WELLINGTON 1.10.1852. Zwodowany 14.09.1852, hulk od 1863, sprzedany na rozbiórkę 1904;
7) w 1844 ROYAL SOVEREIGN, zamówienie zmieniono w 1848 na 120-działowy trójpokładowiec o zmodyfikowanych nieco liniach, poza tym wydłużony do 210 stóp. Ponownie zamówiony 23.06.1854 jako śrubowy trójpokładowiec 131-działowy typu Duke of Wellington. Zwodowany 25.04.1857 jako trójpokładowiec 121-działowy, przebudowany na okręt z wieżami artyleryjskimi 1862-1864, sprzedany na rozbiórkę 1885;
8) w 1844 MARLBOROUGH, zamówienie zmieniono w 1848 na 110-działowy trójpokładowiec o zmodyfikowanych nieco liniach (jak Victoria); w 1849 zamówienie zmieniono na większy zakres modyfikacji, połączony m.in. z wydłużeniem do 210’0” i zwiększeniem artylerii do 120 dział. W 1852 zamówienie zmieniono na śrubowy trójpokładowiec 131-działowy. Zwodowany 1.08.1855, hulk od 1864, przemianowany na Vernon II w 1904, sprzedany na rozbiórkę 1924, zatonął w trakcie holowania do stoczni rozbiórkowej.
Myślę, że teraz wszystko jest jasne. Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach
