Okręty Royal Navy, XVII-XIX w. (2)

[Krzysztof Gerlach]

Walka ta rozegrała się między dwoma trójmasztowymi slupami. Jej zwycięzca, Joshua Barney, kapitan 16-działowego slupa amerykańskiego (korsarskiego żaglowca stanu Pensylwania) Hyder Ali (Hyder Aly, Hyder Alley), utrzymywał, że wygrał dzięki podstępowi (?). Jeśli jednak wierzyć relacjom brytyjskim, to mamy do czynienia z jednym z pierwszych w historii pojedynków pokazujących słabe strony karonad. Oba slupy były niemal idealnie sobie równe – miały w rzeczywistości taką samą liczbę dział, po trzy maszty, identyczny ciężar salwy burtowej, bardzo zbliżone liczebnie załogi. General Monck, którym dowodził commander Josias Rogers, zadawał ciężkie ciosy amerykańskiej żegludze już od sierpnia 1781, a w kwietniu 1782 zaatakował konwój w zatoce Delaware, zdobywając jeden ze statków i wpędzając na brzeg drugi. Brytyjski okręt był jednak wyposażony prawie wyłącznie w karonady 9-funtowe i kiedy przyszło mu się zmierzyć z płynącym w eskorcie tego konwoju slupem Hyder Ali, Amerykanie sprytnie starali się trzymać w czasie wymiany ognia poza ich zasięgiem. Anglicy stracili dwa razy więcej zabitych i prawie trzy razy więcej rannych, a w końcu zostali zmuszeni do opuszczenia bandery.
W 1779 John Brown, bogaty kupiec z Providence (Rhode Island) kazał zbudować 20-działowy trójmasztowiec o nazwie General Washington, aby wyposażyć go do działań korsarskich. Wymiary tej jednostki nie są znane, ale John Fitzhugh Millar, na podstawie analizy źródeł szacuje je na około 96’ x 27’ x 12’, przy tonażu 300 ton. Do 1781 żaglowiec ten osiągnął wiele sukcesów w zwalczaniu angielskich statków handlowych, jednak w połowie 1781 roku wpadł w ręce Brytyjczyków. Wcielony do Royal Navy pod nazwą General Monck (General Monk), uzbrojony w 16 karonad 9-funtowych i 2 działa 6-funtowe, spisywał się równie dobrze w atakach na statki amerykańskie, do dnia opisanego starcia. Natychmiast po tej walce powrócił do nazwy General Washington, a chociaż teraz czarterował go kierujący Marynarką Kontynentalną Robert Morris, to slup pozostawał nadal jednostką prywatną. Walczył z brytyjskimi okrętami korsarskimi i statkami w Indiach Zachodnich do lipca 1782. We wrześniu zakupiony oficjalnie dla Marynarki Kontynentalnej, popłynął jesienią z depeszami do Francji, powrócił dopiero w następnym roku. Kiedy po zakończeniu wojny o niepodległość Amerykanie rozwiązali całą marynarkę, w lecie 1784 General Washington został odkupiony na aukcji przez jego pierwszego właściciela, Johna Browna. Wyposażony jako statek wschodnioindyjski (co nie znaczy oczywiście, że angielskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej), wyruszył w 1787 do Chin. Powrócił w 1789 przynosząc Brownowi ogromny zysk. Kursował na tym szlaku jeszcze w 1793.
Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach

[Nowak Krzysztof]

Witam, bardzo dziękuję za ten ogromnie interesujący opis.
Proszę o opis danych i losów okrętu VI klasy 20-działowego GIBRALTAR zbudowanego w Deptford w 1727 oraz jednostek bliźniaczych (jeśli takie były).
Pozdrowienia, Krzysztof Nowak.

[Krzysztof Gerlach]

Gibraltar był jednym z 20 jednopokładowych trójmasztowców 20/24-działowych skonstruowanych wg Establishment z 1719. Dane wg rozporządzenia: 106’0” x 28’4” x 9’2”, tonaż 375 ton. Zbudowano go w królewskiej stoczni w Deptford i zwodowano 8.08.1727. Został sprzedany w 1749. Przynajmniej formalnie, jeśli nie faktycznie, był przebudowanym okrętem 20-działowym tej samej nazwy, zwodowanym 18.10.1711 i rozebranym w 1725.
Pozostałe okręty grupy (nie typu! – musiały zachować wymiary i uzbrojenie, ale nie linie konstrukcyjne): Blandford, Greyhound, Shoreham, Lyme, Scarborough, Garland, Lowestoffe, Seaford, Rose, Deal Castle, Fox, Experiment, Bideford, Alborough, Flamborough, Seahorse, Squirell, Phoenix, Rye.
Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach

[Nowak Krzysztof]

Witam, dziękuję za odpowiedź.
Bardzo proszę o opis danych i losów okrętu V klasy 28-działowego SPEEDWELL zbudowanego w Limehouse w 1702 oraz nazw ewentualnych jednostek bliźniaczych.
Pozdrowienia, Krzysztof Nowak.

[Krzysztof Gerlach]

Speedwell, 28/24-działowiec zbudowany w stoczni Newman & Graves w Limehouse. Wymiary: 94’9” x 25’4” x 9’8,5”, tonaż 269 ton. Załoga: 125. Uzbrojenie: na dolnym pokładzie 4 x 9-f, na górnym 20 x 6-f, na pokładzie rufowym 4 x 4-f. Okręt przebudowany z poprzedniego tej nazwy, z 1690, rozebranego w 1702. Sam rozebrany w 1715 i przebudowany na 20-działowiec z 1716.
Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach

[Nowak Krzysztof]

Witam, dziękuję za opis Speedwell.
Niedawno znalazłem w sieci bardzo ładny obrazek żaglowca pasażersko-towarowego TWEED (rys. Jack Spurling),



który okazał się przebudowaną na żaglowiec fregatą bocznokołową Indian Navy, zbudowaną w Bombaju jako PUNJAB. Prawdopodobnie była też druga jednostka tego typu o nazwie ASSAYE. Byłbym ogromnie wdzięczny za opis danych i losów tych okrętów (szczególnie jeśli chodzi o napęd). Proszę też o objaśnienie w jakich w relacjach z Royal Navy znajdowała się Indian Navy, z tego co się domyślam była to siła zbrojna Kompanii Wschodnioindyjskiej i stąd chyba cywilna.
Pozdrowienia, Krzysztof Nowak.

[Krzysztof Gerlach]

Dałbym głowę, że temat fregat bocznokołowych typu Assaye był już na tym forum poruszany, ale nie mogę tego znaleźć. W każdym razie:
zbudowane przez Kompanię Wschodnioindyjską w Bombaju, w stoczni rodziny Wadia (słynny ród Parsów), miały kadłuby z malabarskiego teku. Służyły jako bocznokołowe fregaty 10-działowe. Wg Lyona i Winfielda dla obu jednostek długość między pionami 250’0”, ale to raczej – zgodnie z tym, co twierdzą inni – długość całkowita, szerokość kadłuba (bez sponsonów na koła) 39’6”, głębokość 25’0”, tonaż 1800 ton, pojemność netto 1745 ton. Uzbrojenie: 10 dział haubicznych 8-calowych. Assaye zwodowana 15.03.1854, miała silnik o mocy 650 koni nominalnych. Punjaub zwodowana wg Lyona i Winfielda 21.11.1854, lecz bardziej prawdopodobna jest data 21.04.1854. Miała silnik o mocy 700 koni nominalnych; weszła do służby w styczniu 1855.
Kiedy 1.11.1854 w Bombaj uderzył cyklon, który spowodował zatonięcie lub poważne uszkodzenie 142 statków i okrętów – Assaye straciła tylko bukszpryt, a Punjaub nie odniosła żadnego szwanku. W 1855 obie fregaty transportowały żołnierzy na wojnę krymską (z Bombaju do Suezu), a potem uczestniczyły w wojnie z Persją. Odznaczyły się też podczas powstania w Indiach w 1857. W 1862 posłane do Anglii w celu przebudowy na śrubowce, ale zamiast tego zaraz po przybyciu na Tamizę zostały sprzedane szkockiemu armatorowi John Willis & Sons (słynnemu potem z posiadania Cutty Sark) w 1863. Willis odsprzedał Assaye jeszcze w tym samym roku z wielkim zyskiem (kupił ją wyłącznie w celu spekulacyjnym) - rozbiła się u irlandzkich wybrzeży w 1865. Natomiast zatrzymał Punjaub, którą pozbawił silnika i sponsonów na boczne koła napędowe. Została podobno otaklowana jako bark (? później jako fregata?), przemianowana na Tweed. Zasłynęła z prędkości, bezpieczeństwa i wygody pasażerów. Przyniosła Willisowi fortunę, a na wzór tego statku kazał sobie zbudować jeszcze dwie jednostki bliźniacze – Blackadder i Hallowe’en. Służyła do lipca 1888, kiedy podczas rejsu z Chin do Nowego Jorku została ciężko pokiereszowana przez sztorm w pobliżu Przylądka Dobrej Nadziei i musiała zostać doholowana do portu przez parowiec. Uznana za zbyt uszkodzoną, by opłacało się ją naprawiać, została rozebrana. Podobno belki jej szkieletu nadal tworzą dach kościoła w Port Elizabeth.
Indian Navy była – pod zmieniającymi się nazwami – marynarką wojenną prywatnej spółki handlowej – Kompanii Wschodnioindyjskiej, więc grupowała uzbrojone jednostki cywilne, nie mające formalnie żadnego związku z Royal Navy. Jednak rosnąca potęga Kompanii, jej niesłychane bogactwo, fakt sprawowania władzy nad terytorium ostatecznie większym od Anglii, działanie czasem na szkodę Wielkiej Brytanii (toczenie na własną rękę wojen!) wzbudzały stale rosnący gniew społeczeństwa brytyjskiego (a przynajmniej tej jej części, która miała coś do powiedzenia). Stopniowo więc Parlament i rząd brytyjski ograniczały samodzielność Kompanii, a zatem i losy Indian Navy coraz silniej wiązały się z ośrodkami decyzyjnymi, którym podlegała marynarka wojenna. Tym niemniej formalne włączenie Indian Navy do Royal Navy nastąpiło dopiero w 1863.
Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach

[Nowak Krzysztof]

Witam, dziękuję za opis typu Assaye.
Rzeczywiście informacje na ten temat są na Forum, ale w dziale statki handlowe, zamieszczone tam z okazji omawiania przebudów parowców na żaglowce, znalazłem je już później.
Bardzo proszę o opisanie danych i losów okrętu 32-działowego MILFORD z 1705 oraz jeśli to możliwe o ewentualne jednostki bliźniacze.
Pozdrowienia, Krzysztof Nowak.

[Krzysztof Gerlach]

Milford - mały okręt 5 rangi, tzw. półtorapokładowiec, zwodowany w królewskiej stoczni w Deptford w 1705. Wymiary: 108’7,5” x 29’10” x 11’10,5”, tonaż 421 ton; załoga: 145; uzbrojenie: na dolnym pokładzie 4 x 9-f, na górnym 22 x 6-f, na pokładzie rufowym 6 x 4-f. Powstał przez przebudowę poprzedniego okrętu tej nazwy, zbudowanego w 1694. Rozbił się u wybrzeży Kuby 18.06.1720 lub 18.06.1728.
Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach

[Nowak Krzysztof]

Witam, bardzo dziękuję za odpowiedź.
Panie Krzysztofie, z internetu mam, że:
Okręt V klasy 28/32-działowy MILFORD, 385 BM, pk. 107'10" sk. 90'2½" x 28'4½" x gł. 11'3", uzbr: 28-32 działa. Zbudowany w Ipswich w 1695. W 1697 zdobyty przez Francuzów. Czyli coś tu jest błędne, jeśli potem przebudowany ?
Bardzo proszę o wyjaśnienie i sprostowanie.

[Krzysztof Gerlach]

Nie ma błędu ani w tej informacji, ani w mojej. Milford zwodowany w 1695, po zdobyciu przez Francuzów służył w ich marynarce (bez zmiany nazwy) do 1717, potem hulk i rozebrany w 1720. Natomiast „mój” Milford został zwodowany w 1694 (jak pisałem), jednak pod nazwą Scarborough (Scarboro’), też zdobyli go Francuzi, ale już w 1694 (służył u nich jako okręt korsarski Duc de Chaulnes), został odbity przez Anglików 15.02.1697 i wtedy dopiero przemianowany na Milford. Kiedy go rozbierano w 1705 i z jego części rozpoczynano budowę następnego był więc okrętem Milford.
Ponieważ teraz dostaje Pan informację, że Francuzi zdobyli go w 1694, więc – by uprzedzić następną wątpliwość – dodam, że istniał jeszcze jeden Milford tej samej klasy; zwodowany w 1689, zdobyty przez Francuzów także w 1694 i również służący w ich marynarce bez zmiany nazwy.
Krzysztof Gerlach

[Nowak Krzysztof]

Dobry wieczór, no było ciężko z tymi MILFORD'ami, ale chyba się udało, bardzo dziękuję za wyrozumiałość i pomoc. Pozdrowienia, Krzysztof Nowak.

[Nowak Krzysztof]

Witam, bardzo proszę o opisanie danych i losów okrętu 20-działowego LIVELY, zbudowanego w 1713 i rozebranego w 1738. Proszę też o nazwy i daty wodowania okrętów tego samego co on typu (jeśli takie były). Pozdrowienia, Krzysztof Nowak.

[Krzysztof Gerlach]

Lively - spory trójmasztowiec 6 rangi. Zwodowany w królewskiej stoczni w Plymouth 28.05.1713. Wymiary 94’10” x 26’2” x 11’6”, tonaż 279 ton. Uzbrojenie: na pokładzie głównym 20 x 6-f, na pokładzie rufowym – nic. Załoga: 100 ludzi. Rozebrany w 1738.
Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach

[Nowak Krzysztof]

Witam, dzieękuję za odpowiedź.
Bardzo proszę o opis danych, losów, ewentualnych jednostek bliźniaczych oraz okoliczności zdobycia okrętu IV klasy 32-działowego FALCON (1704 w Deptford), zdobytego przez Francuzów w 1709.
Pozdrowienia, Krzysztof Nowak.

[Krzysztof Gerlach]

Półtorapokładowy okręt 5 (nie 4) rangi, 28/30-działowy Falcon (Faulcon, Faulkon) został zwodowany w grudniu 1704. Wymiary 106’5” x 29’7” x 13’0”, tonaż 412 ton. Załoga: 145. Uzbrojenie: na dolnym pokładzie 4 x 9-f, na górnym pokładzie 22 x 6-f, na pokładzie rufowym 6 x 4-f.
W grudniu 1709 pełnił wraz z 60-działowcem Pembroke służbę krążowniczą na wodach między Tulonem a Korsyką. W dniu 29.12. Brytyjczycy natknęli się na trzy francuskie okręty liniowe (dwa 60-działowce i jeden 50-działowiec); wobec zdecydowanej przewagi przeciwnika próbowali ujść, ale zostali dogonieni w pobliżu Balearów i zmuszeni do walki. Po trzygodzinnej bitwie i poniesieniu niezwykle ciężkich strat (m.in. zginął dowódca Pembroke), oba angielskie okręty poddały się. Falcon został prawdopodobnie wyposażony jako francuski okręt korsarski Faucon (nie ma go na listach marynarki wojennej) i walczył jeszcze co najmniej do września 1710.
Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach