Forum Okrętów Wojennych

Dobry wieczór, Panie Krzysztofie, bardzo przepraszam, ale co to są "sakers", oraz co to są poprzednio wymienione culveriny, bardzo proszę o objaśnienie. Pozdrawiam, Krzysztof Nowak.

Zanim ustalił się w miarę jednolity model dział okrętowych, dzielących się głównie wg wagi wystrzeliwanego pocisku (z pewnymi wyjątkami, jak moździerze czy haubice), istniało masę różnych armat, różniących się masą, stosunkiem długości do średnicy przewodu lufy, grubością ścianek, konstrukcją den i gron itd. Miały one w XVII-wiecznej Polsce swoje specyficzne nazwy – np. kartauny, kolubruny, serpentyny, foglerze, taraśnice, petriery, śrutownice itp. Podobnie było w innych państwach i istnieją odpowiedniki, tzn. dla większości (albo wszystkich) dział angielskich można znaleźć nazwę używaną wtedy w naszym kraju. Ponieważ jednak nie publikuję tekstów o tej epoce, nie interesuje mnie to. Wystarczy mi rozumieć, o czym czytam, nie muszę wiedzieć jak to przetłumaczyć.
Zatem culverin (kolubryna) – to działo średniego kalibru o bardzo długiej lufie. Strzelało na ogół pociskami o masie około 17 lub 17,5 funta, chociaż jego „połówkowa wersja”, czyli demi-culverin wyrzucała kule około 9- lub 9,5-funtowe. Przykładowa długość kolubryny to 285 cm, a demi-culverin – 279 cm, masy odpowiednio 1,8 oraz 1,4 tony.
Saker to – jak już zaznaczyłem – armata o pocisku około 5,25-funtowym lub 5,5-funtowym, ogólnie w typie culverin. Przykładowa długość to 244 cm, a masa – 0,82 tony.
Podkreślam, że chodzi o parametry przykładowe, ponieważ w tych czasach każda ludwisarnia stosowała własne wzory i proporcje.
Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach

Dobry wieczór, dziękuję za odpowiedź i objaśnienia.
Panie Krzysztofie, usiłuję ustalić listę 40-działowców zbudowanych według Ustalenia z 1706, ale nie za bardzo mi się to udaje. Miało ich być 20, a ja zdołałem zebrać tylko 15 nazw z odpowiedniego okresu:
GOSPORT (1707), LOOE (1707), LUDLOW CASTLE (1707), PORSMOUTH (1707), HASTINGS (1707), PEARL (1708), MARY GALLY (1708), SAPHIRE (1708), SOUTHSEA CASTLE (1708), DIAMOND (1709), ENTREPRIZE (1709), ADVENTURE (1709), FOWEY (1709), CHARLES GALLY (1710), LYNN (1715).
Bardzo proszę o pomoc w ustaleniu nazw tych jednostek oraz o ile to możliwe o podanie ich danych.
Pozdrowienia, Krzysztof Nowak.

40-działowce zbudowane wg Ustalenia z 1706.
Po pierwsze, pomyliłem się w dodawaniu – było ich 19, nie 20. Tzn. wszystkie wymienione przez Pana plus: Launceston z 1711, Faversham z 1712, Southsea Castle (drugi) z 1724, Royal Anne Gally z 1709.
Po drugie ten ostatni zaliczany był tu tylko formalnie, to całkiem specyficzna jednostka, o własnej charakterystyce.
Po trzecie ten przedostatni to może tylko poprzedni tej samej nazwy, po „wielkiej naprawie”. Na dobrą sprawę zabrakło więc Panu tylko dwóch.
Wymiary projektowe: 118’ x 32’ x 13’6”, tonaż 531 ton. Załoga: 190.
Uzbrojenie do 1716: 18 x 9-f, 20 x 6-f, na pokładzie rufowym 4 x 6-f (czyli razem 42). W czasie pokoju redukowane do 36, a załoga do 130.
Uzbrojenie od 1716: 20 x 12-f, 20 x 6-f, nic na pokładzie rufowym.
Rzeczywiste uzbrojenie poszczególnych jednostek często w różnych okresach silnie odbiegało od projektowanego.

Dane jednostki Royal Anne Gally, zaliczanej do tej grupy formalnie, a faktycznie będącej skrzyżowaniem 40-działowca z galerą: 127’ x 31’ x 13’, tonaż 511 ton. Uzbrojenie niezbyt pewne, może jak wcześniej wymienione.

Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach

Dobry wieczór, dziękuję za odpowiedź.
Bardzo proszę o opisanie danych i losów dwóch liniowców, FOUDROYANT (1798) oraz LANCASTER (1749). Nie mam o nich żadnych danych.
Pozdrowienia, Krzysztof Nowak.

Jeśli naprawdę szuka Pan informacji na temat liniowca Foudroyant z 1798 r., jednego z najbardziej znanych i najsłynniejszych okrętów swojej epoki (a może to literówka w dacie i chodzi o inny?!), to pełny jego życiorys z wszelkimi szczegółami znajdzie Pan w moim artykule w „MSiO” nr 5/2005, str.71-73. Mogę tutaj tylko uzupełnić dane techniczne (po ukończeniu): 184’8,5” x 50’7,75” x 22’6”, tonaż 2062 tony; załoga: 650; uzbrojenie pierwotne: 30 x 32-f, 32 x 24-f, na pokładzie rufowym 14 x 12-f, na dziobowym 4 x 12-f i 2 karonady 32-f, na rufówce 6 karonad 18-f.

Lancaster został zamówiony 15.02.1743 w Woolwich jako trójpokładowiec 80-działowy o wymiarach wg Establishment z 1741. Jego budowę rozpoczęto 4.02.1744, ale w 1747 podjęto decyzję o ukończeniu tego żaglowca w postaci dwupokładowego okrętu 66-działowego. Zwodowany 22.04.1749. Wymiary: 161’ x 46’1” x 19’4”, tonaż 1478 ton. Załoga: 520. Uzbrojenie: 26 x 32-f, 26 x 18-f, na pokładzie rufowym 12 x 9-f, na dziobowym 2 x 9-f. Rozebrany 1773.

Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach

Dobry wieczór, dziękuję za informacje.
Panie Krzysztofie, próbuję zdobyć egzemplarze czasopisma z Pańskimi artykułami, ale nie jest to takie proste. Udało mi się nabyć ostatnio numer z artykułem o SPEEDY. Artykuł jest świetny.
Bardzo proszę o opisanie losów okrętów liniowych ESSEX (1700), LENOX (1701) oraz EDGAR (1702).
Pozdrowienia, Krzysztof Nowak.

Szczerze mówiąc, nie mam zupełnie pojęcia jak wygląda dostępność starych numerów MSiO. Dotąd byłem przekonany o ich powszechnym występowaniu. Jeśli się powołuję na swoje artykuły to tylko dlatego, że – z oczywistych dla Pana względów – w żadnej z moich odpowiedzi na FOW nie jestem w stanie zawrzeć takiego jak tam ładunku informacji.

Essex, Lenox i Edgar należały do grupy dwupokładowców 70-działowych. Miały regulaminowo załogę 440/320, uzbrojenie: 26 x 24-f, 26 x 9-f, na pokładzie rufowym 12 x 6-f, na dziobowym 4 x 6-f, na rufówce 4 x 3-f. Od 1703 może zmienione wg Establishment z tego roku (artyleryjskiego, nie okrętowego!) i wówczas: 24 x 24-f, 26 x 12-f, 12 x 6-f, 4 x 6-f, 4 x 3-f.

Essex zbudowano w stoczni Wells’a w Rotherhithe przez przebudowę poprzednika z 1679, miał 150’4” x 40’7,5” x 16’6”, tonaż 1090 ton. Zwodowany 1700, rozebrany 1736 (i przebudowany na następny tej nazwy, z 1741, skonstruowany wg Establishment z 1733).

Lenox zbudowano w stoczni Popely’ego w Deptford przez przebudowę poprzednika z 1678, miał 152’7,5” x 40’3,5” x 17’1”, tonaż 1089 ton. Zwodowany 1701, rozebrany 1721 (i przebudowany na następny tej nazwy, z 1723, skonstruowany wg Establishment z 1719).

Edgar zbudowano w Portsmouth przez przebudowę poprzednika z 1668, miał 153’6” x 37’9” x 15’6”, tonaż 1199 ton. Zwodowany 1702, rozebrany 1708 (i przebudowany na następny tej nazwy, z 1709, skonstruowany wg Establishment z 1706).

Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach

Witam, dziękuję bardzo za odpowiedź.
Mam prośbę o podobne opisanie kolejnych czterech liniowców (wszystkie zatonęły niedługo po zbudowaniu i tylko tyle o nich wiem): NORTHUMBERLAND (1702), RESTORATION (1702), RESOLUTION (1705), RESTORATION (1706).
Pozdrowienia, Krzysztof Nowak.

Wszystkie cztery były 70-działowymi liniowcami dwupokładowymi, okrętami 3 rangi. Załoga i uzbrojenie jak dla opisanych wcześniej Essex, Lenox i Edgar.
Northumberland zbudowano w Chatham przez przebudowę poprzednika z 1679, miał 152’0” x 40’4” x 17’3”, tonaż 1096 ton. Zwodowany 1702.
Restoration zbudowano w Portsmouth przez przebudowę poprzednika z 1678, miał 150’9” x 40’0” x 17’0”, tonaż 1045 ton. Zwodowany 1702.
Resolution zbudowano w Woolwich, miał 150’10” x 40’11” x 17’1”, tonaż 1103 tony. Zwodowany 31.03.1705.
Restoration (następny) zbudowano w Deptford, miał 151’0” x 41’0” x 17’6”, tonaż 1106 ton. Zwodowany 15.08.1706.

Ich losy zostały rzeczywiście złączone w dość ciekawy sposób. Northumberland i Restoration z 1702 zatonęły równocześnie na Goodwins w czasie wielkiego sztormu (o sile huraganu) w nocy z 26/27.11.1703. Nawiasem mówiąc, razem z nimi poszedł wtedy na dno poprzedni Resolution (o którego Pan nie pytał), z 1698, inny 70-działowiec – Sterling Castle z 1699, jeden trójpokładowiec 90-działowy, jeden liniowiec 60-działowy, dwa 50-działowce, jeden 48-działowiec i cztery mniejsze jednostki. Utonęło na nich 1500 ludzi, w tym admirał Basil Beaumont. Zniszczona została słynna latarnia Eddystone.
Końce kariery Resolution i Restoration z 1706 też się wiążą, chociaż dzieli je kilka lat, bowiem uległy zniszczeniu w tym samym zakątku Morza Śródziemnego - na Morzu Liguryjskim. Resolution spalono tam 11. lub 21.03.1707 dla zapobieżeniu zajęcia przez Francuzów, Restoration rozbił się w sztormie 9.11.1711.

Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach

Panie Krzysztofie mam pytanie odnośnie uzbrojenia okretów zwanych wooden lub composite gunvessels. Przy typach Plover(wod.1867.02.20), Beacon(wod.1867.08.17), Frolic (wod.1872.02.29) spotkałem sie z określeniem: " ... 7in (6 1/2-ton) MLR,1x 64pdr (56cwt) ...", poproszę o wyjaśnienie względem podanego uzbrojenia, jak też określenia gunvessels. Pozdrawiam Janusz

Stare MSiO dość łatwo dostać na Allegro. Myślę, że w ciągu kilku miesięcy da się uzbierać całość. A ostatnie numery moża chyba w wydawnictwie kupić.

Panie Januszu,
określenie „gunvessels” jest wymysłem czysto brytyjskim i trudno znaleźć dla niego polski odpowiednik. Brytyjczycy dzielili swoje kanonierki na wiele rodzajów, np. gunbrigs = kanonierki o takielunku brygu (chociaż niektórzy tłumaczą to absolutnie błędnie i śmiesznie na brygi artyleryjskie!), gunboats = małe kanonierki, gunvessels = duże kanonierki. Dla okresu, w którym wodowano typy przez Pana wymienione, nazwa ta miała podkreślać, że były to stosunkowo spore okręty o silnym uzbrojeniu artyleryjskim, w przeciwieństwie do wywodzących się z wojny krymskiej gunboats, których zadaniem było podejść jak najbliżej brzegów nieprzyjaciela w każdych warunkach, więc kładziono w nich nacisk na minimalizację zanurzenia. Tym niemniej w języku polskim jedne i drugie to kanonierki.

Cytowane uzbrojenie opisuje dwa działa:
a) gwintowane, odprzodowe działo 7-calowe o masie 6,5 tony. Skonstruowane w Woolwich, miało długość 3180 mm. Opracowana w 1865 wersja Mk III weszła na uzbrojenie okrętów Royal Navy jako pierwsze powszechnie stosowane w brytyjskiej flocie odprzodowe działo gwintowane. Długość przewodu lufy 15,9 kalibru. Gwint trzybruzdowy, z bruzdami o szerokości 1,5 cala, głębokimi na 0,18 cala, stały skok długości 35 kalibrów, zaokrąglone dolne rogi bruzd. Wylatujące z prędkością wylotową 404 m/s brodawkowe pociski 112-funtowe zdolne były do przebicia (ale tylko z minimalnej odległości) 7,7-calowego pancerza z żelaza pudlarskiego. Używano też do nich pocisków 115-funtowych oraz 120-funtowych pocisków przeciwpancernych.
b) gwintowane, odprzodowe działo 6,3-calowe o masie 56 cetnarów, oficjalnie zwane działem 64-funtowym. Opracowana w 1864 wersja Mk I miała długość przewodu lufy 15,5 kalibru i wyrzucała pociski o masie 64-funtów z prędkością wylotową 343 m/s. Armata ta powstała przez przeróbkę gładkolufowej, odprzodowej 32-funtówki (bardzo zbliżonej do dział z dolnego pokładu Victory Nelsona).

Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach

Witam, dziękuję za odpowiedź.
Chciałbym spytać o kilka okrętów 70-działowych, co do których podejrzewam, że zostały zbudowane według Ustalenia z 1719. Są to:
EDINBURGH (1721), NORTHUMBERLAND (1721), CAPTAIN (1722), BURFORD (1722), STERLING CASTLE (1823), BERWICK (1723), LENOX (1723), KENT (1724), GRAFTON (1725), IPSWICH (1730), BUCKINGHAM (1732), PRINCE OF ORANGE (1734).
Byłbym bardzo wdzięczny za korektę oraz opis tego typu.
Pozdrowienia, Krzysztof Nowak.

Lista 70-działowców zbudowanych wg Ustalenia z 1719. Wszystko się zgadza, poza jedną oczywistą literówką w dacie wodowania Sterling Castle. Nie było innych okrętów w tej grupie.
Dwupokładowce o wymiarach projektowych 151’ x 41’6” x 17’4”, tonaż 1128 ton (rzeczywisty od 1119 do 1147 ton). Załoga: 480. Uzbrojenie: 26 x 24-f, 26 x 12-f, na pokładzie rufowym 14 x 6-f, na dziobowym 4 x 6-f.
Pożyteczne okręty, wykonujące większość pracy powierzanej liniowcom z Royal Navy, ale stopniowo „out of mode” – kiedy w 1740 dwa z nich plus jeden troszkę starszy tej samej klasy otoczyły pojedynczy hiszpański 70-działowiec (Princessa), pokonanie go zabrało im 6 godzin! Komodor Knowles oceniał, że brytyjski 70-działowiec z tego okresu jest niewiele tylko silniejszy od francuskiego okrętu 52-działowego.
Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach

Dobry wieczór, dziękuję za informacje o 70-działowcach.
Panie Krzysztofie, natrafiłem na cztery okręty, których nie potrafię zidentyfikować, a mianowicie: ARDENT (1796), MONMOUTH (1796), AGINCOURT (1796) oraz LANCASTER (1797).
Bardzo proszę o opisanie ich danych i losów.
Pozdrowienia, Krzysztof Nowak.