marynarka wojenna A.D. 1948

[JB]

W Centralnym Archiwum Wojskowym zachowały się spisy z natury sprzętu i ludzi z jednostek marynarki wojennej za lata 1947 i 1948. Tu chciałbym przytoczyć nieco danych statystycznych na dzień 1 maja 1948 roku.

Okręty:
1 niszczyciel Błyskawica (remont bieżący),
3 okrety podwodne (jeden na chodzie, 2 w remoncie średnim),
16 trałowców (etat - 13, 10 na chodzie, 1 w remoncie bieżącym, 2 w remoncie średnim, 3 w remoncie gruntownym), w tym 4 w flotylli SON (wszystkie na chodzie),
14 ścigaczy (5 - na chodzie, 1 - remont bieżacy, 1 - remont średni, 5 - remont gruntowny, 2 - niezdatne do użytku), w tym 4 w flotylli SON (2 - na chodzie, 1 - remont gruntowny, 1 - niezdatny do użytku),
4 tankowce (na chodzie),
6 holowników (4 na chodzie, 2 w remoncie średnim), w tym jeden w SON (na chodzie) i jeden w KPW Gdynia (na chodzie),
2 jednostki rzeczne (1 - remont średni, 1 - remont gruntowny), w tym jedna w SON (Okoń - remont średni).

Ludzie:
W marynarce było 717 osób na stanowiskach oficerskich i admiralskich (w tym 29 podoficerów), w tym 3 kobiety, 15 oficerów pochodziło z Armii Czerwonej. Łącznie z podoficerami i marynarzami było 6035 osób (na 7391 etatów), dodatkowo zatrudniano 477 kontraktowych pracowników cywilnych (etat 606). Spośród grupy 6035 żołnierzy, 6027 deklarowało narodowość polską, 3 - żydowską, 2 - rosyjską, a 3 - inną (w dokumencie stoi, że nie byli to Ukraińcy lub Białorusini).
Jeśli chodzi o wykształcenie wojskowe to 4 osoby ukończyły akademie wojskowe, 9 - wyższe szkoły wojskowe, 6 - wyższe szkoły dla oficerów polityczno-wychowawczych, 56 - wyższe kursy oficerskie, 155 - oficerskie szkoły zawodowe, 54 - oficerskie szkoły rezerwy, 252 - oficerskie szkoły czasu wojennego, 55 osób na stanowiskach oficerskich nie ukończyło szkół oficerskich. Ponadto 1456 osób miało za soba ukończenie szkół podoficerskich, a 3988 nie miało żadnego wykształcenia wojskowego.
(prawdziwie "ludowa" formacja, mało było w niej "wykształciuchów")
Jeśli chodzi o wykształcenie cywilne to było 58 osób z wyższym wykształceniem i 12 z nieukończonymi studiami, było też 2 półanalfabetów.
433 osoby służyły w wojsku więcej niż 10 lat (w przeważającej większości to kadra II. Rzeczpospolitej), a 665 więcej niż 5 lat.
JB

[Grzechu]

Ciekawe zestawienie.

w tym 3 kobiety

O!
Czy wiadomo na jakich stanowiskach?
I nieco szerzej: czy wiadomo ile kobiet służyło w PMW w okresie PRL? (rzecz jasna nie chodzi o jakieś szczegółowe zbiorcze podsumowanie, a raczej o jakąś orientacyjną liczbę lub liczby...)
Na jakich stanowiskach i jaką drogą trafiały właśnie do marynarki? Podejrzewam, że najwięcej w służbie zdrowia, ewentualnie w szeroko dzisiaj pojmowanej logistyce, być może w łączności.

15 oficerów pochodziło z Armii Czerwonej.

Tylko?

[poszukiwacz]

A czy ktoś posiada dane dotyczące marynarki w roku 1956?

[JB]

...

15 oficerów pochodziło z Armii Czerwonej.

Tylko?

Byli w rangach: komandor - 1, komandor porucznik - 2, komandor podporucznik - 8, kapitan - 3, porucznik - 1. Służyli w grupie Oficerów Doradców Z.S.R.R. Dowództwa Marynarki Wojennej (etat 35/93) - 1 (kmdr), Dowództwie i Sztabie Głównym (etat 35/66) - 7, Kierownictwie Administracyjno-Technicznym (etat 35/66) - 6 i Kapitanacie Pomocniczym Portu Wojennego Bolesławowo (etat 35/100) - 1 (por.).
Tak na marginesie, czy któryś z Kolegów wie gdzie znajdował się dokładnie ten port (był na obszarze ówczesnego SON)? Obecność oficera sowieckiego sugeruje lokalizacje w Szczecinie.
Dwie kobiety były w randze podporucznika, jedna - chorążego. Nie zapisałem (dokument liczy kilkaset stron, a na każdej wiele różnorodnych danych) w jakiej jednostce służyły, zapewne (jak pisze Grzechu) w Szpitalu MW.
JB

[JB]

Marynarka wojenna w tym okresie cierpiała na brak wykwalifikowanej kadry zawodowej, np. w Dywizjonie Okrętów Podwodnych (etat 35/71 - 190 wojskowych i 3 kontraktowych) na 30 etatów oficerskich (kmdr - 1, kmdr por. - 4, kmdr ppor. - 4, kpt. - 17, por. - 4) obsadzonych było 17 (jeden kmdr por., jeden kmdr ppor., 2 kpt., 5 por., 1 ppor, 7 chor.). Na 150 etatach podoficerskich (w tym 98 zawodowych, 28 nadterminowych i 25 służby czynnej) zatrudnionych było 45 osób (28+14+3), na 10 marynarskich - 94. Łącznie brakowało 37 osób, w tym 3 pracowników cywilnych. W Dywizjonie Ścigaczy (etat 35/73 - 230 wojskowych) było jeszcze gorzej, obsada liczyła 7 oficerów (19), 21 podoficerów (134) i 56 marynarzy (77). Trochę lepiej wyglądała załoga ORP Błyskawica, 1 maja 1948 roku było tam 10 oficerów (etat: 11), w tym 3 kmdr ppor. (etat: 1 kmdr, 4 kmdr ppor.), 1 kpt. (4), 1 por. (2), 4 ppor. (0), 1 chor. (0), 59 podoficerów (62) i 73 marynarzy (82).
JB
PS. Przy etatach żołnierskich podawane były zawsze etaty dla ... koni (też istoty żywe bez gruntownego wykształcenia wojskowego ), w marynarce było 113 koni na 118 etatów.

[JB]

I jeszcze uzbrojenie w Marynarce Wojennej (stan na 1 maja 1948 r.): (bez uzbrojenia na okrętach)
karabiny (etat: 3452 sztuki):
- wz. 1891/30 -- 2521;
- wz. 38 -- 1868;
- z lunetą -- 24;
- inne -- 148.
Łącznie 4561 sztuk.
automaty (etat: 826 sztuk):
- P.P.Sz. -- 886;
- P.P.S. -- 54;
- inne -- 17.
Łącznie 957 sztuk.
rewolwery (etat: 1210 sztuk):
- Nagan -- 291;
- T.T. -- 829;
- inne -- 54.
Łącznie 1174 sztuki.
karabiny maszynowe ręczne (etat: 92 sztuki):
- Diegtariewa -- 61;
- inne -- 14.
Łącznie 75 sztuk.
karabiny maszynowe ciężkie (etat: 1 sztuka):
- Maksym Sokołowa -- 45;
- inne -- 2.
Łącznie 47 sztuk.
rusznice ppanc. (etat: 0):
- Diegtariewa -- 11;
- Simonowa -- 1.
Haubice 105 mm salutacyjne:
- 105 mm salutacyjne -- 0 (etat 4).
Armaty:
- 76 mm P.A. -- 1 (0);
- 45 mm -- 1 (0).
Działą:
- 130 mm -- 12 (12);
- 194 mm -- 4 (5)
Moździerze:
- 82 mm -- 6 (etat 0).
JB

[wrr]

JB napisał:

karabiny
- z lunetą -- 24;

.

W Dywizjonie Snajperów?

[JB]

Uzbrojenia na okrętach:
Niszczyciel "Błyskawica"
8 dział 101,6 mm, 2 działa 40 mm (podwójne - JB), 2 działa Oerlikon 20 mm, 1 ckm Maxim.
Dywizjon Okrętów Podwodnych
1 działo 105 mm, 2 działa 100 mm, 1 działo 40 mm (podwójne), 2 zdwojone ckm (wkm Hotchkiss) 13,2 mm.
Dywizjon Ścigaczy
1 działo 45 mm, 12 dział 37 mm, 3 działa Szwak 20 mm (jedno podwójne), 1 działo Oerlikon 20 mm, 23 ckm (wkm) DSzk 12,7 mm, 4 ckm Colt 12,7 mm (podwójne).
Dywizjon Trałowców
18 dział 45 mm, 25 luf działek (13 sztuk) niemieckich 20 mm (2 poczwórne, 6 podwójnych, 5 pojedynczych), 18 ckm Colt 12,7 mm (podwójne).
JB

[Grzechu]

Byli w rangach: (...)
Dwie kobiety były w randze podporucznika, jedna - chorążego. (...)

Dziękuję za uszczegółowienie.

[JB]

Trzy nieetatowe trałowce (patrz pierwszy post) to jednostki typu Delfin: Delfin, Foka, Mors (BYMS). Zostały wcielone do marynarki 5 kwietnia 1948 roku rozkazem organizacyjnym Ministra Obrony Narodowej Nr. 063/Org. (to numer rozkazu organizacyjnego, a był to kolejny rozkaz MON Nr. 0348) z 7.04.1948 r., a do 20 kwietnia Dowódca Marynarki Wojennej miał przedstawić Oddziałowi Organizacyjnemu Sztabu Generalnego do zatwierdzenia projekt etatów. Na 1 maja nie było jeszcze rozkazu dotyczącego etatów i stąd pojawiły się nieetatowe trałowce, dopiero 4 maja rozkaz MON 084/Org. nakazał przeniesienie Flotylli Trałowców na etat 35/107 (z etatu 35/72 o stanie osobowym 314 wojskowych), który przewidywał stan osobowy w liczbie 424 wojskowych (wzrost o 110 osób, w tym 3 załogi i dowództwo nowego dywizjonu).
JB

[JB]

Mimo braków kadrowych Minister Obrony Narodowej, rozkazem Nr. 0140/Org. z 5 lipca 1948 roku, nakazał Dowódcy Marynarki Wojennej przenieść (do 5.08.1948 r.) ORP Błyskawica z etatu 35/103 (stan 155 wojskowych) na 35/108 o liczebności 251 osób. Skąd się wziął tak wielki skok (96 osób) załogi niszczyciela? Odpowiedż na to pytanie daje m.in. stan etatowej broni osobistej (pisownia oryginalna - JB):
pist.-rewol. --10 sztuk,
r.k.m. (Lewiss) -- 2,
k.b.k. -- 20,
automaty Oddziału Desantowego 9 mm (Lanche.; czy ktoś wie co to za broń?) -- 12,
kb Oddziału Desantowego (Mauser) -- 20,
pistolety 11 mm (Webley) -- 20.
Do etatu okrętu zaliczono więc "część nadbrzeżną", w tym strzelców morskich Oddziału Desantowego. Wkrótce (rozkaz 0180/Org. z 4.10.1948 r.) etat wzrósł do 252 osób (16 oficerów, 112 podoficerów i 124 marynarzy), włączono do niego nowe stanowisko oficerskie - instruktora młodzieżowego.
Na 236 stanowisk podoficerskich i marynarskich nie wszystkie były obsadzone, np. 1 października 1949 roku było ich tylko 192 (59 podoficerów + 133 marynarzy), w tym 174 na okręcie:
służba morska
pokładowi (numer specjalności 01) -- 0;
sternicy (02) -- 3+1,
sygnaliści (03) -- 3+5,
artylerzyści (04) -- 13+63,
dalmierzyści (05) -- 1+0,
puszkarze (06) -- 1+0,
torpedyści (07) -- 3+4,
minerzy (08) -- 0+3,
radiotelegrafiści (010) -- 2+5,
maszyniści (022) -- 18+28,
motorzyści (023) -- 3+0,
elektrycy okrętowi (025) -- 6+3,
administracyjni (032) -- 2+2,
sanitariusze (033) -- 1+0,
kucharze (034) -- 1+3,
stołowi (035) -- 0;
służba nadbrzeżna
strzelcy morscy (038) -- 1+11;
telefoniści (052) -- 0+1,
pirotechnicy (066) -- 0+1,
gospodarczo-kancelaryjni (068) -- 1+1,
orkiestranci (072) -- 0+1,
rzeźnicy (080) -- 0+1.
JB

[JB]

Ciekawe zestawienie.

w tym 3 kobiety

O!
Czy wiadomo na jakich stanowiskach?
I nieco szerzej: czy wiadomo ile kobiet służyło w PMW w okresie PRL? (rzecz jasna nie chodzi o jakieś szczegółowe zbiorcze podsumowanie, a raczej o jakąś orientacyjną liczbę lub liczby...)
Na jakich stanowiskach i jaką drogą trafiały właśnie do marynarki? Podejrzewam, że najwięcej w służbie zdrowia, ewentualnie w szeroko dzisiaj pojmowanej logistyce, być może w łączności.

15 oficerów pochodziło z Armii Czerwonej.

Tylko?

W podobnym zestawieniu, ale na 1 lipca 1947 roku znalazłem bardziej szczegółowe dane. W marynarce było 5 oficerów z Armii Czerwonej (w tym jeden w szpitalu MW) oraz 8 kobiet. Te ostatnie były zatrudnione wyłącznie w szpitalu Marynarki Wojennej RP w Gdyni (etat 21/97 -- 48 wojskowych i 112 pracowników kontraktowych) na stanowiskach kapitana (3), porucznika (1, prawdopodobnie z "Krasnoj Armii"), podporucznika (2) i chorążego (2). Dziesięć miesięcy później ostały się tam tylko 3 kobiety.
JB

[Ksenofont]

(pisownia oryginalna - JB):[...] 9 mm (Lauche; czy ktoś wie co to za broń?

Pistolet maszynowy Lanchester

Swoją drogą interesuje mnie kryterium, które stosowano dla rozróżnienia oficerów a Armii Czerwonej (A nie była to od 1946 roku Armia Radziecka?).

Coś mi się zdaje, że kryteria były dialektyczne i np. oficerowie sowieccy walczący w 1. i 2. Armii nie byli traktowania jak "oficerowie ACz."

X

[JB]

...Pistolet maszynowy Lanchester

W sprawach broni X. jak zawsze niezawodny.

...Swoją drogą interesuje mnie kryterium, które stosowano dla rozróżnienia oficerów a Armii Czerwonej (A nie była to od 1946 roku Armia Radziecka?).
Coś mi się zdaje, że kryteria były dialektyczne i np. oficerowie sowieccy walczący w 1. i 2. Armii nie byli traktowania jak "oficerowie ACz."

"Armia Czerwona" to nazewnictwo z dokumentów. Kryterium mógł być mundur, więc pozostali oficerowie sowieccy pewnie byli traktowani jako "swoi".
JB

[JB]

Na początku 1948 roku w marynarce były etatowe okręty bojowe : niszczyciel Błyskawica (etat 35/103), trzy okręty podwodne Sęp, Ryś i Żbik, (etat Dywizjonu OP – 35/71), 11 ścigaczy typu „sowieckiego”* (OD-200) (osiem w Dywizjonie Ścigaczy (etat 35/73) i trzy w Flotylli SON: Nieuchwytny, Sprawny i Odważny (etat 35/99)), 1 ścigacz typu „sowieckiego” (BMO, projekt 194) (SON), 2 ścigacze torpedowe (D-3, pr. P-19) (w DŚ), 4 trałowce polskie (SON), 9 trałowców typu „sowieckiego” (w Flotylli Trałowców – etat 35/72). Były też dwa okręty rzeczne (etat 35/101): ciężki kuter uzbrojony Okoń i kuter uzbrojony Lin i wiele jednostek pomocniczych. Z tymi ostatnimi jest pewien kłopot, dokumenty nie rejestrują wszystkich jednostek, część była bez etatów, choć istnieją rozkazy Dowódcy Marynarki Wojennej o wcieleniu. Etaty ustalał w rozkazie organizacyjnym Naczelny Dowódca Wojska Polskiego (potem Minister Obrony Narodowej) lub w zarządzeniu organizacyjnym Szef Sztabu Generalnego WP.
W etacie Portowego Taboru Pływającego Marynarki Wojennej (35/96, stan osobowy 172 wojskowych) widniały:
-- Okręty pomocnicze (tankowce): Krab, Ślimak i Żółw,
-- Holowniki typu „A”: Kaper i Żeglarz,
-- Holowniki typu „B”: Sokół, Krakus, Mistrz,
-- Holownik typu „C”: Pionier,
-- Kutry motorowe (K.M.) typu „B”: Nr. 1, Nr. 2 i Nr. 3,
-- Kutry motorowe typu „B”: K.M.-4, K.M.-5, K.M.-6, K.M.-7, K.M.-8 (L.C.P.L),
-- Kuter motorowy typu „C”: Oksywie,
-- Motorówki typu „A”: GD-2, GD-3, Mat, Wanda,
-- Motorówka typu „B”: bez nazwy (przypuszczalnie późniejsza Lotna),
-- Motorówki typu „C”: Jurata, Kala,
-- Krypa typu „A” (materiałów pędnych o własnym napędzie): K.M.P.-30 (późniejszy tankowiec Meduza),
-- Krypy typu „B” (transportowe): K.T.-31, K.T.-34,
-- Krypy typu „C” (śmieciarki): K.S.-32, K.S.-33,
-- Krypa Ogrzewalna: K.O.-Nr.1,
-- Barki desantowe: B.D.-1, B.D.-2.
Ponadto w Komendzie Portu Wojennego w Świnoujściu (etat 35/88) była motorówka M-1. Łącznie w marynarce było 31 okrętów bojowych, 2 okręty rzeczne, 4 tankowce, 6 holowników, 9 kutrów motorowych, 8 motorówek oraz 7 kryp i barek. W tym wyliczeniu nie ma jednostek nieetatowych, a przypuszczalnie takie były eksploatowane (jak np. motorówka hydrograficzna Sonda, która podobno pływała od 1947 roku jako GD-5, czy krypy i jachty).
Z jednostek pomocniczych w porcie w Świnoujściu były (oprócz M-1): Pionier, B.D.-2, K.T.-31, K.M.-1.
28 lutego 1948 roku etat 35/96 został uzupełniony o 2 krypy śmieciarki (K.S.-35 i K.S.-36) oraz dźwig pływający 25 ton. Sytuacja o tyle dziwna, że Dowódca Marynarki Wojennej tę drugą krypę wcielił dopiero w październiku 1949 roku (jako KSm-4)!
O wcieleniu trzech trałowców: Delfin, Foka, Mors pisałem powyżej.
I tak wyglądał skład jednostek pływających Floty na 1 maja 1948 roku (data spisu).
-------------------------------
* Tak początkowo określano w dokumentach ten typ okrętu.
JB

[JB]

Po 1 maja kolejnymi nabytkami (w czerwcu) były jachty: typu „B” – Hetman (jacht Prezydenta RP) oraz typu „A”: Komodor, Komandor, Bosman, Bosmat, Bałtyk, Bożenna i Bystry (na etacie 35/105 – Morskiego Ośrodka Sportów Wodnych MW). Także w czerwcu etat 35/96 uzupełniono o motorówkę (typu „D”) Wesoła, a uszczuplono o holownik Pionier, który znalazł się w etacie KPW Świnoujście (35/88), gdzie również znalazły się kutry motorowe K.M.-21, K.M.-22 (dwa kutry L.C.P.L.) oraz K.M.-23. Do etatu KPW Kołobrzeg (35/89) włączono kuter L.C.P.L. – K.M.-16, a do etatu Eskadry Lotniczej MW (35/104) – inny kuter tej klasy K.M.-11 (we wrześniu). Na początku sierpnia 1948 roku Warsztaty Remontowe MW (etat 35/81) otrzymały 2 motorówki (Zaradna i Mechanik), a w grudniu KPW Gdynia (etat 35/95) bazę okrętów podwodnych Motława (rozkaz o etacie był ze stycznia 1949 roku, ale wcielenie miało miejsce w grudniu roku poprzedniego).
W lipcu 1948 roku rozkazem Nr. 0145 został sformowany etat (35/109, stan 30 wojskowych) okrętu szkolnego Iskra, następny rozkaz wyłączał ORP Żuraw z Dywizjonu Trałowców SON i formował dla tego okrętu etat (35/100; 31 wojskowych) Okrętu Hydrograficznego MW.
Stan jednostek pomocniczych (etat 35/96) zmalał o K.M.-8 (ucieczka do Szwecji) i Wandę (motorówka, ze względu na długotrwały remont została spisana ze stanu jednostek pomocniczych). Pod koniec roku 1948 było też kilka jednostek nieetatowych: motorówka Sonda, jacht Jantar, kuter poligonowy Nr. 1 (ex GD-4), holownik Szkutnik. Dwóm ostatnim jednostkom przyznano etat 23 kwietnia 1949 roku (kuter poligonowy) i 15 października 1949 r. (holownik).
Pod koniec 1948 roku było 51 etatowych jednostek pomocniczych (bez Motławy), 4 tankowce, 6 holowników, 13 kutrów motorowych (8 L.C.P.L.), 10 motorówek, 2 barki desantowe (typ PiLb 41), 7 kryp, dźwig pływający i 8 jachtów.
JB