Forum Okrętów Wojennych

Chyba nie było wątku, w którym kompleksowo omówione byłyby jednostki pasażerskie żeglugi przybrzeżnej na polskim wybrzeżu. Chciałbym tutaj omówić jednostki pływające z początkowego okresu po wojnie. Na wybrzeżu gdańskim powstała na początku 1946 roku Żegluga Gdańska, która była wydziałem trakcji wodnej Międzykomunalnego Zakładu Komunikacyjnego Gdańsk-Gdynia. W 1946 roku dysponowała 11 parowcami i motorowcami. W marcu 1947 roku Departament Dróg Wodnych Ministerstwa Komunikacji zwrócił sie z prośbą do Ministerstwa Ziem Odzyskanych, by 4 jednostki użytkowane przez Żeglugę Gdańską (parowce ALEKSANDRA i DANUTA oraz motorowce HALINA i EWA), a będące własnością tego ostatniego ministerstwa (dysponował nimi Okręgowy Urząd Likwidacyjny w Sopocie) przekazano w zarząd MK.
W 1948 roku liczba statków wzrosła do 12. Były to:
1) s/s ALEKSANDRA (ex Neufähr); 2) s/s KRYSTYNA; 3) s/s DANUTA (ex Fram); 4) s/s MARIA (ex Weichselmünde); 5) s/s IRENA (ex Czajka, ex Troyl); 6) s/s JANINA (ex Jan, ex Westerplatte); 7) s/s NATALIA (ex Krantor); 8) s/s TERESA (ex Hilfe); 9) m/s EUGENIA (ex Zofia); 10) s/s PANNA WODNA; 11) m/s WANDA (zak. bud. 1948 r.); 12) mot. HALINA (ex Fifi).
Zarządzeniem ministra Żeglugi z 8 lutego 1949 roku powołano przedsiębiorstwo państwowe Żegluga Przybrzeżna w Gdańsku, które rozpoczęło swoją działalność 1 kwietnia t.r., przejmując jednostki pływające Żeglugi Gdańskiej (MZK Gdańsk-Gdynia). Na poczatku 1949 roku rejon portów Gdańsk i Gdynia obsługiwany był przez nastepujące przedsiębiorstwa: 1) Żegluga Gdańska, 2) "Gryf" Polska Żegluga Przybrzeżna na Bałtyku (Spólka z o. o. z siedzibą w Szczecinie), 3) "Tryton" Spółdzielnia Pracy Marynarzy (kuter Gdy 10, bud. 1930 r., 10,9 m, 40 KM), 4) Firma Grycmacher (hol. KASTOR), 5) Firma Górnicki (hol. HUGO), 6) Firma Wróblewski (hol. MINERWA), 7) Państwowa Żegluga na Wiśle.
Wymieniona spółka "Gryf" powstała 20 listopada 1946 roku. Kapitał wynosił 22 miliony złotych, były 44 udziały w społce po 500 tysięcy zł. Udziałowcami były: Żegluga Polska SA (10 udziałów), Gmina miasta Gdańsk (5), Gmina miasta Gdynia (5), Gmina miasta Szczecin (6), Gmina miasta Sopot (2), Gmina miasta Kołobrzeg (1), Polska Żegluga na Odrze (10), Polskie Drogi Wodne (5).
Polskie Drogi Wodne też były firmą zajmującą się żeglugą przybrzeżną, Polska Żegluga na Odrze dysponowała kilkoma statkami pasażerskimi (22 LIPCA, BUDZISZYN, HALINA, PIONIER - motorowce śrubowe, LENINO - bocznokołowiec parowy). Spólka "Gryf" dysponowała w 1947 roku 4 statkami (SAN, JOLANTA, TELIMENA; GRAŻYNA), a w połowie 1948 - jedenastoma (dodatkowo ELŻUNIA, ALDONA, JULIA, MAŁGOSIA, DIANA, BENIOWSKI; ANNA) i 3 brkami, poza tym 5 statków było remontowanych (w tym WANDA, OLIMPIA i NAREW). Minister Żeglugi ustanowił 13 października 1948 roku przymusowy zarząd państwowy, który uchylono 22 kwietnia 1949 roku, kiedy zaczęło działać przedsiębiorstwo państwowe Żegługa Przybrzeżna w Szczecinie.

JB

W wykazie jednostek pływających (z 1947 r.) przedsiębiorstwa Żegluga Państwowa na Wiśle figurują śrubowe statki pasażerskie użytkowane w rejonie Gdańska. Były to:
1) ELBLĄG - bud. 1925 r., 25,4x4,3x1,2 m, maszyna par. o mocy 110 KM, nośność 20 t, stan dobry;
2) OLSZTYN - bud. 1926 r., 28,98x3,9x1,3 m, maszyna par. o mocy 85 KM, 20 t, w remoncie bieżącym;
3) MEWA - bud. 1928 r., 20,5x3,14x1,0 m, silnik o mocy 60 KM, 20 t, w remoncie kapitalnym;
4) MALBORK (w oryginale Malborg) - bud. 1885 r., 22,5x4,6x1,6 m, maszyna par. o mocy 40 KM, 20 t, stan dobry;
5) LECHIA - bud. 1907 r., 25,8x3,2x1,15 m, silnik o mocy 27 KM, 20 t, w remoncie bieżącym.
Po kolejnych przekształceniach organizacyjnych: najpierw połaczono Żeglugę Przybrzeżną z Gdańska i Szczecina w jedno przedsiębiorstwo Polską Żeglugę Przybrzeżną w Gdańsku (funkcjonowała od 1 stycznia 1953 roku), potem na rok (od 1 I do 31 XII 1956 r.) włączono organizacyjnie żeglugę przybrzeżną do żeglugi sródlądowej, by od 1 stycznia 1957 r. powołać Żeglugę Gdańską i Żeglugę Szczecińską.
Wszystkie statki widniejące na powyższej liście były póżniej eksploatowane własnie przez Żeglugę Gdańską pod nazwami WALERIAN WRÓBLEWSKI (ex Elbląg, ex ?), NORBERT BARLICKI (ex Olsztyn, ex Augusta), STEFAN OKRZEJA (ex Malbork, ex Sirene), EDWARD DEMBOWSKI (ex Lechia, ex Marta) i HENRYK RUTKOWSKI (ex Mewa, ex Erika).

JB

Wymienione w poprzednich postach firmy nie były jedynymi armatorami przybrzeżnych jednostek pasażerskich w omawianym okresie. Na wybrzeżu gdańskim jako pierwsza powstała (27 czerwca 1946 r.) spółka "Gryf" Żegluga Przybrzeżna w Gdańsku, której udziałowcami były zarządy miejskie Gdańska, Gdyni i Szczecina. Istniała dosyć krótko, bo udziałowcy zawiązali nową spółkę "Gryf" z siedzibą w Szczecinie. Także na wybrzeżu zachodnim zarządy miast uruchamiały żeglugę pasażerską. Zarząd Miejski w Świnoujściu zorganizował (od grudnia 1945 r.) regularne rejsy na trasie Świnoujście-Szczecin, którą obsługiwał stary parowiec PIAST. Zarząd Miejski w Szczecinie uruchomił w 1947 r. - na wodach portu - tramwaj wodny PIOTR (taką nazwę podają Miciński i Kolicki, choc ze znakiem zapytania, osobiście uważam, że był to BOGUSŁAW lub DELFIN).

JB

Jako pierwszy armator pojawił się pod koniec 1945 roku Związek Pracowników Administracji Morskiej w Gdyni, który eksploatował statek "ŻÓRAW"[tak napis miał na burcie] na trasie Gdynia-Hel-Gdynia. Był to dawny lodołamacz rzeczny "Fusch" ex "Montau".
Krótko potem [J.B.] pisze że 27 czerwca 1946 r. a ja mam że 16 kwietnia 1946 powstała "Gryf" - Żegluga Przybrzeżna Sp. z o.o. w Gdańsku. Siedzibę miała przy ul. Korzennej [Ratusz Staromiejski]. tel. 42415. Powołały ją miasta Sopot, Gdańsk, Gdynia. Dyr. J. Wolski. Natomiast miasto Szczecin zawiązało firmę "Gryf" - Żegluga Przybrzeżna Sp. z o.o. w Szczecinie. Siedziba to ul. Dworcowa 19. Dyr. St. Nehrebecki. Mimo tej samej nazwy były to dwie odrębne firmy. Gdańsk posiadał w remoncie albo jeszcze na papierze lub eksploatował statki: JULIA, OLIMPIA, GRAŻYNA, BARBARA, WIESIA. A Szczecin: DIANA, TELIMENA, M3,BOGUSŁAW, WOLIN i DŻWINA. Firmy te uległy likwidacji 4 kwietnia 1947 r.
20 listopada 1946 r w Szczecinie podpisano umowę o powołaniu firmy "Gryf" Polska Żegluga Przybrzeżna na Bałtyku Sp. z o.o. w Szczecinie. Prezesem Rady Nadzorczej został inż. J. Zaręba, dyr. nacz. kpt. ż. w. St. Bobrzyński, dyr. d/s. eksploat. kmdr.ppor. I. Kuczkowski i dyr. d/s. techn. kmdr. St. Nehrebecki. W Gdańsku utworzono Oddział "Gryfa". Jego dyrektorem został kmdr. J. Wolski. Majątek firmy to 22 mln. zł. z czego Szczecin posiadał 3 mln, Gdańsk-2,5 mln., Gdynia-2,5 mln., Sopot-1 mln., Kołobrzeg-500 tys., Polskie Drogi Wodne-2,5 mln., Żegluga na Odrze-5 mln. i Żegluga Polska SA- 5 mln.
Armatorowi przydzielono statki:
s/s "Kaiser" remont w Hull - potem BENIOWSKI
m/s " Schilkesee" - remont w Talinnie- GRAŻYNA
m/s "Rahmel" - remont St. Nr 13 Gdynia - OLIMPIA
s/s "Borussia" - remont St. Nr 16 Elbląg - TELIMENA
m/s "Heidenbrick - remont w Dziwnowie - JOLANTA
s/s "Preussen" remont stocznia Pleniewo-DIANA
oraz s/s PIAST, WŁADYSŁAW IV, PIOTR, JAŚ, MAŁGOSIA. BARBARA, ANNA, WIESIA, M3, M4, JULIA, SAN, BOGUSŁAW, WOLIN DŻWINA, NYSA, ALDONA,
Ten "Gryf" 13 X.1948 roku przeszedł w stan likwidacji i objęty został przymusowym zarządem państwowym. Zarządcą Państwowym został Witold Bublewski.
c.d.n.

Cieszę się, że Waldek Danielewicz włączył się do pisania w tym wątku. Jego wiedza jest dużo większa od mojej, więc ten temat będzie lepiej przedstawiony. Mam nadzieję że i ja coś dorzucę, z czego może i on skorzysta, bo niektóre moje informacje pochodzą z archiwalnych dokumentów.

W.Danielewicz pisze:... Krótko potem [J.B.] pisze że 27 czerwca 1946 r. a ja mam że 16 kwietnia 1946 powstała "Gryf" - Żegluga Przybrzeżna Sp. z o.o. w Gdańsku. Siedzibę miała przy ul. Korzennej [Ratusz Staromiejski]. tel. 42415. Powołały ją miasta Sopot, Gdańsk, Gdynia. Dyr. J. Wolski ...

Ja datę wziąłem z książki Micińskiego i Kolickiego, ale potwierdza ją zapis w Monitorze Polskim (Nr 115 z 28 X 1946 r.). W ogłoszeniach Sądu Grodzkiego w Gdańsku mowa jest o wpisaniu (2 VII 1946 r.) do Rejestru Handlowego w dziale B pod numerem 234 firmy "Gryf" - Żegluga Przybrzeżna, społka z ograniczoną odpowiedzialnością. Siedzibą Spólki był Gdańsk (Rynek Rybi, gmach Żeglugi Gdańskiej). Akt spólki zawarty został dnia 27 czerwca 1946 roku, kapitał zakładowy wynosił 60000 zł, a zarządcami byli: inż. Stefan Nehrebecki i Stanisław Dobrzyński. Być może to druga spółka zawiązana już z udziałem Zarządu Miejskiego w Szczecinie (świadczy o tym nazwisko Nehrebeckiego).

W.Danielewicz pisze:... Armatorowi przydzielono statki:
s/s "Kaiser" remont w Hull - potem BENIOWSKI
m/s " Schilkesee" - remont w Talinnie- GRAŻYNA
m/s "Rahmel" - remont St. Nr 13 Gdynia - OLIMPIA
s/s "Borussia" - remont St. Nr 16 Elbląg - TELIMENA
m/s "Heidenbrick - remont w Dziwnowie - JOLANTA
s/s "Preussen" remont stocznia Pleniewo-DIANA
oraz s/s PIAST, WŁADYSŁAW IV, PIOTR, JAŚ, MAŁGOSIA. BARBARA, ANNA, WIESIA, M3, M4, JULIA, SAN, BOGUSŁAW, WOLIN, DŻWINA, NYSA, ALDONA,
Ten "Gryf" 13 X.1948 roku przeszedł w stan likwidacji i objęty został przymusowym zarządem państwowym. Zarządcą Państwowym został Witold Bublewski.

Wydaje mi się, że motorówka M 3 i ALDONA to ten sam statek. Czy rzeczywiście był statek DŹWINA czy DZIWNA? Wszystkie powyższe nazwy są mi znane, oprócz jednej: WŁADYSŁAW IV, co to za statek?

I kilka słów o 2 jednostkach:
BOGUSŁAW to tramwaj wodny wyremontowany w 1946 roku w Stoczni Rybackiej MIR w Darłowie, jego wymiary: 12,0x3,2x0,8 m (razem z nim wyremontowany drugi tramwaj wodny DELFIN - 11,2x3,0x0,8 m, 20 KM);
WIESIA to motorówka typu J (J-1076), zakupiona z demobilu amerykańskiego A-50 za 5000 $ w ramach kontraktu Nr 15. Sprowadzona została do Gdańska 29 września 1947 r. na pokładzie statku BIAŁYSTOK. Komisja rozdzielająca jednostki z demobilu przydzieliła ją Urzędowi Morskiemu w Szczecinie, motorówkę odebrał GUM 16 X 1947 r.
Firma "Gryf" - Polska Żegluga Przybrzeżna na Bałtyku, Spółka z o. o. w Szczecinie już w marcu 1947 roku prosiła o Ministerstwo Żeglugi i Handlu Zagranicznego o przydział jednostek z demobilu: 4 drewnianych łodzi typu J (dł. 15 m), 3 drewnianych łodzi desantowych typu LCPL (11 m) i 2 drewnianych holowników portowych typu MTL (14 m). Komisja przydzieliła firmie tylko 3 łodzie LCPL i 2 holowniki MTL. Motorówka J-1076 nie trafiła jednak do SUM, widać przekazano ja do "Gryfa" na "otarcie łez", bo firma dostała ostatecznie jeszcze tylko jedną jednostkę typu LCPL (instytucje państwowe zapewne wymusiły zmianę decyzji komisji rozdzielającej).

JB

Może najpierw sprostuje moje 2 błędy. Statek nazywał się „DZIWNA” nie „DŻWINA”. A drugi to sumując jednostki „Gryfa” z lat 1946-1948. wpisałem M 3 i ALDONA jako dwa statki a to jeden i ten sam statek dobrze że Janek to zauważył.
Wracając do daty powstania Spółki „Gryf”. Która data jest prawdziwa. Czy 16 kwietnia 1946 r. [tą datę mam z sprawozdania likwidacyjnego Spółki sporządzonym przez W. Bublewskiego] czy też 27 czerwca 1946 r. [jak podaje J.B.] Ja przypuszczam że data 16.IV to data zawiązania się „Gryfa” a 27 czerwca to być może już formalne powołanie, opracowanie statutu znalezienie siedziby itp. Bowiem 2 lipca 1946 roku sąd spółkę zarejestrował w RH. A data październikowa to już zatwierdzenie powstania „Gryfa”.
Co do siedziby to już sprawa drugorzędna. Adres, który podałem czyli Korzenna w Gdańsku mam z druku firmowego z listopada 1946 r. Być może „Gryf” się później przeprowadził. Natomiast Żegluga Gdańska MZKGG mieściła się od początku przy ul. Grodzkiej 17 w Gdańsku [ten budynek był siedzibą żeglug aż do 2006 roku.] Przy Rybim Rynku [od 1948 Targ Rybny] była przystań i kasa.
Co do statku „WŁADYSŁAW IV”. To co wiem o nim podaje poniżej:

." WŁADYSŁAW IV "

2.Rok budowy :nieznany.
3.Stocznia: nieznana.
4.Material budowy kadłuba: stal.
5.Pojemność: brutto ? RT; netto ? RT.
6.Wymiary:nieznane.
7.Silniki główne:1 mp.IIr.2 cyl;prod.:nieznany;moc:80 KM.
8.Kotly parowe: 1 kp.
9.1 śruba; prędkość ?: w.;zaloga: 4 osoby.
10. Przebieg służby.

Jednostka poniemiecka używana w latach II do przewozu robotników stoczniowych w Szczecinie. Zatopiona kolo Karsiboru.
1945: wydobyta systemem gospodarczym przez J.Kmitę i wyremontowana.
1946: WŁADYSŁAW IV - Zarzad Miejski w Swinoujsciu.[PL]
1947: WŁADYSŁAW IV - „Gryf” Żegluga Przybrzeżna Sp. z o.o. Szczecin [PL]
1948: złomowany.

A i jeszcze jedno statek nie nazywał się „PFIFI” tylko „FIFI”. Tak zdrobniale armator tego statku G. Pohlmann nazywał swoją wnuczkę.

Rzeczywiście niewiele wiemy, mam nadzieję chwilowo, o statku WŁADYSŁAW IV. Ja w dokumentach znalazłem jednostkę, która też nie występuje w książce Micińskiego i Kolickiego, a ma pewien związek z żeglugą przybrzeżną w Szczecinie.
W 1950 roku do PP Żegluga Przybrzeżna w Szczecinie skierowano ofertę kupna statku m/s TRZYGŁÓW dotychczas będącego pod zarządem firmy "Dłoń Robotnicza", Sp. z o. o. w Szczecinie. Miał on wymiary 20,9x3,9x0,87x[H=1,38] m, a napędzany był silnikiem ropnym marki Fiat Nr 606333 o mocy 80 KM przy 1200 obr/min. Do 1948 roku statek był parowcem, potem przerobiono go na napęd motorowy. "Dłoń Robotnicza" była za biedna, nie spłaciła kredytu i Bank Handlowy w Warszawie przejął statek i zaczął szukać nabywców jednostki.
Puszczając wodze fantazji, może to był przebudowany WŁADYSŁAW IV?

JB

Pewnie mało znaną sprawą jest fakt, że Żegluga Przybrzeżna w Szczecinie dzierżawiła statki od sowieckiej firmy GAPO (Gosudarstwiennoje Akcioniernoje Parochodnoje Obszczestwo, zwane też SAPO od Sowietskoje ...). Zużycie mechanizmów i zła eksploatacja maszyn parowych, a zwłaszcza silników powodował, że statki Żeglugi stale były remontowane. W związku z tym w 1949 roku wyczarterowano parowiec s/s UKRAINA (nosił czasami polska flagę) za 600 tys. zł miesięcznie, w 1950 roku tenże sam na 4 miesiące (od 15 V do 15 IX) za 500 tys. zł miesięcznie. UKRAINA przewiozła w 1950 roku 28902 pasażerów, druga dzierżawiona jednostka s/s MASAREK - 3742.

JB

UKRAINA potem została przekazana DDR i nazywała się DORSBUCH o ile dobrze napisałem. Mam gdzieś fotki. Jak wrócę z trasy [26 października] to odszukam.

Według książki Bernda Schwartza:
Pasażerski parowiec śrubowy GARTZ zbudowany w 1895 roku w stoczni Johannsena w Gdańsku; 34,1x5,07x2,12 m, 39 NRT, 200 iKM, 321 pasażerów, od 1945 do 1952 UKRAINA (SAPO), potem niemiecki statek UKRAINE, od 1957 roku statek wycieczkowy w Stralsundzie (NRD) pod nazwą DORNBUSCH.
JB

No udało mi się przed podróżą odnaleść fotkę statku TRZYGŁÓW . Szukam jeszcze WŁADYSŁAWA IV ale to już po powrocie.

Sądy Grodzkie prowadziły rejestry spółek handlowych. W dziale A Rejestru Handlowego (RHA) zapisywano pod kolejnymi numerami spółki jednoosobowe (przedsiębiorcy, kupcy) i spółki jawne, w dziale B (RHB) - spółki kapitałowe (akcyjne i z ograniczoną odpowiedzialnością). Sądy Grodzkie prowadziły też rejestry spółdzielni (RS lub RSp) i rejestry morskie (R-MOR). Obwieszczenia takich sądów publikowano w Monitorze Polskim, dla spółek kapitałowych podawano oprócz nazwy, siedziby, zakresu działalności także kapitał zakładowy, datę podpisania umowy spółki i skład zarządu (wraz z nazwiskami ewentualnych prokurentów). Stąd przeglądanie takiego czasopisma pozwala na pełniejsze poznanie działalności takich firm, jak np. przedsiębiorstwo żeglugi przybrzeżnej "Gryf".
Chciałbym gorąco podziękować naszemu Koledze z Krakowa (nick autorzy) za pomoc w kwerendzie Monitora Polskiego dotyczącej spółek żeglugi przybrzeżnej noszących nazwę "GRYF" (a także rejestracji statków tej żeglugi).

"Gryf" - Żegluga Przybrzeżna, społka z ograniczoną odpowiedzialnością - taka firma została zarejestrowana 2 lipca 1946 roku w Sądzie Grodzkim w Gdańsku pod numerem RHB 234 (Monitor Polski Nr 115 z 28 października 1946 r.). Siedzibą Spółki był Gdańsk (Rynek Rybi). Akt spólki zawarty został 27 czerwca 1946 roku, kapitał zakładowy wynosił 60 tys. zł, a zarządcami byli: inż. Stefan Nehrebecki z Gdańska i Stanisław Dobrzyński ze Szczecina. To ostatnie nazwisko sugeruje, że Zarząd Miejski Szczecina też był udziałowcem Spółki.
Następny zapis w Rejestrze Handlowym pochodzi z 18 września 1947 roku i mówi o ustąpieniu Stanisława Dobrzyńskiego z zarządu spółki i wybraniu na jego miejsce Jerzego Karpińskiego. Informację o likwidacji gdańskiego "Gryfa" można znaleźć w Monitorze Polskim Nr 100 z 24 lipca 1947 r., podano tam, że w Rejestrze Handlowym odnotowano (15 kwietnia 1947 r.) uchwałę Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia (z 4 IV 1947 r.) o rozwiązaniu spółki i otwarciu postępowania likwidacyjnego. Wobec uchwalenia likwidacji spółki ustapili jej Zarządcy, a wybrani zostali likwidatorzy: Jezry Karpiński i znany skądinąd kmdr Karol Kopiec. 18 maja 1947 roku, likwidatorzy Spółki (którzy mieli siedzibę w gdańskim Ratuszu Staromiejskim na ulicy Korzennej), wezwali wierzycieli, aby w terminie 3 miesięcy od daty ogłoszenia zgłosili swoje roszczenia.

„Gryf” Polska Żegluga Przybrzeżna na Bałtyku, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, z siedzibą w Szczecinie została zarejestrowana 21 lutego 1947 roku w Sądzie Grodzkim w Szczecinie pod numerem RHB 74 (Monitor Polski Nr 86 z 14 czerwca 1947 r.). Siedzibą był Szczecin, otwarto Oddziały w Gdańsku i Świnoujściu. Umowę zawarto 20 listopada 1946 roku, kapitał zakładowy wynosił 22 mln zł, a zarządcami byli: Stanisław Dobrzyński, Stefan Nehrebecki i Ignacy Kuczkowski ze Szczecina.
Następny zapis w Monitorze Polskim (Nr 7 z 17 lutego 1949 roku, sekcja A, poz. 83) dotyczy ustanowienia przymusowego zarządu państwowego nad przedsiębiorstwem "Gryf" (zarządzenie ministra Żeglugi - Adama Rapackiego - z 13 października 1948 r.). Zarządcą państwowym został mianowany ob. Witold Bublewski, a jego zadaniem było uzdrowienie finansowe i reorganizacja przedsiębiorstwa oraz przygotowanie jego przejęcia na własność Państwa (pogrubienie moje - JB) w terminie do dnia 31 grudnia 1948 roku.
Ostatni zapis na temat szczecińskiego "Gryfa" pochodzi z 1949 roku, kiedy w Monitorze Polskim (Nr 34 z 7 czerwca 1949 r., sekcja A, poz. 498) ukazało się zarządzenie ministra Żeglugi (z 22 kwietnia 1949 r.) informujące, że: 1) uchyla się z dniem 22 kwietnia br. przymusowy zarząd państwowy nad przedsiębiorstwem Polska Żegluga Przybrzeżna na Bałtyku "Gryf", Sp. z ogr. odp. w Szczecinie; 2) zarządca państwowy przekaże majątek przedsiębiorstwa w formie aktu zdawczo-odbiorczego likwidatorom przedsiębiorstwa, wybranym na Nadzwyczajnym Walnym Zgromadzeniu Udziałowców Spółki, odbytym w dniu 22 kwietnia 1949 r. (to data likwidacji tej Spółki).

W Monitorze Polskim nie ma wzmianki o przedsiębiorstwie "Gryf" - Żegluga Przybrzeżna, Sp. z o. o. w Szczecinie, o którym wspomina Waldek. Według mnie był to tylko Oddział "Gryfa" gdańskiego. Miciński i Kolicki też nie wspominają o takiej, samodzielnej spółce.
Przypuszczalnie zarządy miast: Gdańsk, Gdynia i Sopot zawarły umowę o powołaniu spółki (16 kwietnia), przed jej rejestracją przystąpił do niej Zarząd Miejski w Szczecinie (27 czerwca 1946 r.), wtedy także zmieniono jej umowę.

JB

Trochę o firmie, która remontowała statek TRZYGŁÓW. Została zarejestrowana w Sądzie Grodzkim w Szczecinie 24 czerwca 1946 roku pod numerem RHB 22 jako "Dłoń Robotnicza" Linia Żeglugi Rzecznej i Przybrzeżnej, Sp. z o. o. w Szczecinie (ul. Jagiellońska L. 77). Umowa społki została podpisana notarialnie 22 VI 1946 r., kapitał zakładowy w wysokości 100 tys. złotych był podzielony na 100 równych udziałów. Spółką zarządzali: Bolesław Sabiński, Maksymilian Lewenberg i Andrzej Wiatr. Do statutowych działań przedsiębiorstwa należał transport pasażerów i wszelkiego rodzaju towarów po rzece Odrze i Warcie, oraz na pobrzeżach Bałtyku. Statek wydobyto z dna Zalewu Szczecińskiego w okolicach Karsiborza i przystąpiono do remontu we własnym zakresie. Dopiero w czerwcu 1947 roku oddano go do stoczni ZSP "Gryf" w Szczecinie, prace posuwały się powoli i dopiero w kwietniu 1948 r. remont został zakończony. TRZYGŁÓW mógł pomieścić 80-100 pasażerów oraz ok. 10 ton drobnicy. Spółka nie uzyskała kredytu na ekspolatację statku i w październiku 1948 roku przestała działać. Statek przeszedł na własność banku, który usiłował go sprzedać.

JB

Historii żeglugi przybrzeżnej po wojnie nie da się oddzielić od inicjatywy powołania Związku Gospodarczego Miast Morskich przez 17 miast nadmorskich. Sekretarzem Komitetu Organizacyjnego tego Związku był - wspominany już - Witold Bublewski (podobno jego zbiory znajdują się w CMM). Tenże Komitet organizował żeglugę przybrzeżną i był inicjatorem powołania obu firm "GRYF". Uruchomił też (w sierpniu 1946 r.), w porozumieniu z zarządem miejskim Szczecina, komunikację wodną w porcie szczecińskim, w ramach nowopowstałego przedsiębiorstwa "Gryf" Żegluga Przybrzeżna (może to miał na mysli Waldek Danielewicz pisząc o pierwszym "Gryfie" w Szczecinie).
Niestety z powodów doktrynalnych inicjatywa upadła, nie zarejestrowano Związku Gospodarczego Miast Morskich. Nie po to PPR "dorwała się" do władzy (przy pomocy sowieckich bagnetów), aby się nią dzielić z samorządami obywateli Rzeczypospolitej.

JB

W połowie 1946 roku sytuacja była następująca: działała Żegluga Gdańska w ramach Międzykomunalnych Zakładów Komunikacyjnych Gdańsk-Gdynia, zaś samorządy dużych miast nadmorskich zawiązały spółkę "Gryf" Żegluga Przybrzeżna, Sp. z o. o. pod patronatem organizowanego Związku Gospodarczego Miast Morskich. Pierwsze przedsiębiorstwo, zorganizowane na wzór przedwojennej gdańskiej instytucji, przejęło kilka jednostek (tramwajów wodnych itp.) gdańskiej poprzedniczki, drugiemu udało się uruchomić tylko tramwaj wodny (? BOGUSŁAW) w Szczecinie (pozostałe przyznane jednostki nie były eksploatowane do momentu likwidacji Spólki). Do gry usiłowała wrócić Żegluga Polska S.A., której Wydział Przybrzeżny dysponował przed wojną 4 statkami (GDAŃSK, GDYNIA, WANDA i JADWIGA) i miał doświadczenie w organizacji żeglugi przybrzeżnej. Zarząd Gdynia-Ameryka Linie Żeglugowe S.A. w Londynie (ta Spółka zarządzała od czasów wojny Żeglugą Polską) podjął 20 maja 1946 roku uchwałę o reaktywacji w kraju Wydziału Przybrzeżnego ŻP od 1 czerwca t.r., powierzając to zadanie Stanisławowi Dobrzyńskiemu. Dysponowano wówczas tylko dwoma zatopionymi statkami (GDAŃSK i WANDA; GDYNIA była kompletnie zniszczona, a JADWIGA została przebudowana na holownik i pływała w Wydziale Holowniczo-Ratowniczym ŻP), ale liczono na pomoc władz państwowych.
16 lipca 1946 roku biuro GAL, w liście do Departamentu Morskiego Ministerstwa Żeglugi i Handlu Zagranicznego, przedstawiło swoje koncepcje na temat żeglugi kabotażowej, jednocześnie wymieniając potrzebne jednostki pływające:
I. jednostki będące własnością Żeglugi Polskiej:
1. s/s WANDA (zatopiony w Basenie Przezydenta w Gdyni) [uwaga JB: statek GDAŃSK uznawano za niemożliwy do odbudowy]
II. jednostki przydzielone względnie w trakcie przejmowania przez Żeglugę Polską [JB: decyzje o przydziałach były zmieniane]:
2. łódź motorowa (ścigacz) będący w trakcie remontu na stoczni MIR w Postominie (21,5x3,65 m, 260 KM, 50-60 pasażerów) [JB: to późniejsza LUCYNA, motorówka GUM, którą przejęła następnie Marynarka Wojenna];
3. "Kahlberg" - wrak parowca leżący w kanale w Elblągu [JB: nie wiem co sie z nim stało];
4. "Borussia" [JB: późniejsza TELIMENA] - parowiec towarowo-pasażerski (ok. 200 t), rozpoczęto jego podnoszenie w Elblągu;
5. K.M. 5b - barka mieszkalna 3-pokładowa częściowo zatopiona w głównym kanale portu Elbląg [JB: czyżby przyszła MOTŁAWA?];
jednostki, o których przydział Żegluga Polska S.A. zabiega:
6. "Preussen" [JB: późniejsza DIANA] - w Pleniewie;
7. WISŁOUJŚCIE - motorówka pasażerska, która była w posiadaniu Marynarki Wojennej [JB: to późniejsza EWA z ŻG MZK G-G];
8. ŻURAW - statek parowy, ma być przekazany przez GUM najpóźniej do 1 stycznia 1947 r. [JB: później w żegludze sródlądowej];
9. motorówka żelazna bez motoru;
10. mała motorówka drewniana;
11. 3 tankowce przerobione przez Niemców z kryp polskich [JB: własność MW];
12. statki z reparacji;
III. statki z rewindykacji:
13. s/s "Weichsel" (1021 RT), s/s "Hafnia", s/s "Oberpräsident Delbrück";
14. holownik "Stör" [JB: późniejsza ELŻUNIA] - w remoncie.

Także spólka "Gryf" zwróciła się (2 sierpnia 1946 roku) o przydział następujących jednostek:
1. "Preussen";
2. "Borussia" - w kanale stoczni Nr 16 w Elblągu;
3. s/s "Kahlberg";
4. poniemiecka łódź motorowa KAWKA [JB: ex "Stör" ], przekazana przez GUM Żegludze Polskiej (Wydział Żeglugi Przybrzeżnej [JB: de facto Wydział Holowniczo-Ratowniczy ŻP]) - na stoczni Nr 13 w Gdyni;
5. motorówka BAŁTYK - na stoczni Nr 2 w Gdańsku.

Starania Żeglugi Polskiej stworzenia pasażerskiej żeglugi przybrzeżnej nie udały się, natomiast spółka "Gryf", którą wspierał min. Eugeniusz Kwiatkowski, rozwinęła działalność, ale już jako nowa spólka pod nową nazwą. GAL i Żegluga Polska, nie mogąc liczyć na wsparcie władz państwowych, zaniechały dalszych starań, weszły natomiast do nowej spółki "Gryf" Polska Żegluga Przybrzeżna na Bałtyku (miały tam 10 udziałów z 44, czyli ok. 23%) wnosząc we "wianie" swoje jednostki pływające.

JB