Francuskie okręty spod żagla i pary (2)

Krzysztof Gerlach · Post autor: **Krzysztof Gerlach** » 2007-05-02, 21:11

Echo zdobyty 29.05.1758 nie służył bynajmniej w Royal Navy jako slup 16-działowy, tylko jako 24-działowy okręt 6 rangi (post-ship). Prawdopodobnie był francuskim 30-działowym okrętem korsarskim Maréchal de Richelieu, zwodowanym w Nantes w 1756 lub raczej w styczniu 1758, zakupionym przez francuską marynarkę wojenną już na pochylni w 1757 i przemianowanym na Echo 21.01.1758. Około 400 ton, 36,7 x 9,9 x 3 m. Klasyfikowany przez Francuzów jako fregata 28-działowa. Wymiary zdjęte przez Brytyjczyków: 118’2” x 32’6” x 9’11,5”, tonaż 540 ton. Sprzedany w 1770.

Echo zdobyty 5.07.1780 służył w Royal Navy jako slup 18-działowy. Konstrukcyjnie był brygiem, który zaczęto budować w 1778 w Lorient lub w Saint Malo (projektant Segondat) jako kuter Hussard (typu Cerf) i zwodowano 1.04.1779, ale przekształcono w bryg jeszcze przed ukończeniem lub dopiero w 1780. Około 130 ton, 26,3 x 8,4 x 3,9 m, 18 dział. Wymiary zdjęte przez Brytyjczyków: 84’7” x 28’2,25” x 11’7”, tonaż 271 ton. Rozbił się 13.02.1781 w Deadman’s Bay blisko Plymouth.

Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach

Nowak Krzysztof · Post autor: **Nowak Krzysztof** » 2007-05-03, 16:44

Witam, dziękuję za odpowiedź.
Panie Krzysztofie, bardzo proszę o opis kutrów typu Cerf, jakie jeszcze były okręty tego typu i kiedy wodowane oraz o ich losy.
Pozdrowienia, Krzysztof Nowak.

Krzysztof Gerlach · Post autor: **Krzysztof Gerlach** » 2007-05-03, 20:20

Wielkie kutry typu Cerf miały wg projektu wymiary, które już podałem dla brygu Echo (=kutra Hussard). Ich uzbrojenie liczyło zazwyczaj 16 do 18 dział 6-funtowych, ale były i inne zestawy. Załoga: 135-157.
Należały tu: Cerf, Chevreuil, Espion, Fanfaron, Hussard, Levrette, Lezard, Malin, Serpent. Trochę przydużo, jak na podawanie losów, więc partiami – dziś pierwsza trójka:
Cerf – zwodowany w Saint Malo 1.03.1779. W czerwcu 1779 wypożyczył go do swojej eskadry słynny korsarz amerykański John Paul Jones. Okręt zachował francuskiego dowódcę i załogę (157 ludzi), obok 16 dział 6-funtowych miał 2 długie 9-funtówki. Wrócił do marynarki francuskiej we wrześniu 1779. Wycofany z floty w lipcu 1780.
Chevreuil – zwodowany w Saint Malo 1.03.1779. Już w 1799 przetaklowany na bryg. W drodze powrotnej z Antyli zdobyty 17.12.1780 przez Anglików. Nie wcielony do Royal Navy.
Espion – zwodowany w Dunkierce 12.06.1781. Zdobyty przez Anglików 24.01.1782 i wcielony do Royal Navy bez zmiany nazwy, być może jednak jako bryg. Sprzedany 1784.
Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach

Nowak Krzysztof · Post autor: **Nowak Krzysztof** » 2007-05-04, 17:52

Witam, dziękuję za odpowiedź.
Panie Krzystofie, dlaczego zbudowano takie wielkie kutry ?
Pozdrowienia, Krzysztof Nowak.

Krzysztof Gerlach · Post autor: **Krzysztof Gerlach** » 2007-05-04, 20:53

Zagadnienie to trzeba osadzić w trochę ogólniejszym kontekście – „Francuzi a kutry”. Nie był to ich ulubiony typ żaglowca i nie wywodził się z narodowych tradycji. Zazwyczaj w takim przypadku sporo się eksperymentuje, szuka rozwiązań niestandardowych. Kuter był osiągnięciem brytyjskim, Francuzi postanowili go adaptować do swojej marynarki sporo później. Chcąc nadrobić opóźnienia, próbowali uzyskać nowoczesność przez wielkie wymiary, zresztą wzorując się w pewnej mierze na zdobycznym kutrze angielskim. Podobne trendy występowały też w innych marynarkach, np. szwedzkiej. Skoro kuter okazał się tak dobry, to czemu nie uczynić go jeszcze lepszym, tj. większym i silniejszym? W sumie nie wyszło to wcale na dobre, ponieważ takielunek jednomasztowy im większy tym mniej poręczny i mniej efektywny (nie mówię tu oczywiście o epoce silników do obsługi wszystkiego, mechanicznych wind, żagli chowanych w bomy, urządzeń samosterujących, automatycznego refowania itp.). Dwa główne „ośrodki konstrukcyjne” odpowiedzialne za budowę wielkich kutrów we Francji pod koniec XVIII w. to konstruktorzy Denys (z Dunkierki) i Segondat (z Lorient). Nie wszyscy zgadzają się z przytoczoną uprzednio przeze mnie (za Jeanem-Michelem Roche) klasyfikacją tych jednostek, niektórzy uważają zaprojektowane przez Denysa kutry (co najmniej Espion, Fanfaron, Levrette, albo i cała wcześniej wymieniona dziewiątka) za żaglowce typu Levrette. W każdym razie te giganty, bardzo kłopotliwe w obsłudze żagli, nie sprawdziły się w służbie – zdaniem Marquardta spośród sześciu wielkich kutrów zbudowanych przez Segondata w Lorient w 1780 i 1781 tylko jeden ukończono jako kuter, jeden przerobiono od razu na szkuner, a cztery na brygi. Po skargach dowódców Chevreuil i Hussard (okręty miały za małą prędkość i nie były w stanie przechwytywać mniejszych żaglowców korsarskich Brytyjczyków), cztery spośród wielkich kutrów Denysa przerobiono na brygi. Co prawda konstruktor ten tłumaczył, że to nie jego okręty są złe, tylko tendencja marynarki do ich przeładowywania i podnoszenia środka ciężkości – przez nadmierne uzbrojenie (np. 18 dział 6-funtowych), nadmierne załogi (np. 157 osób), dodatkowe stanowiska na siatki hamakowe podwyższające nadburcia itp. Tym niemniej wraz z budową w 1781 kutrów Espion i Fanfaron zapał marynarki francuskiej do tej klasy okrętów całkowicie wygasł i później trafiały się już bardzo rzadko [za Marquardtem, Boudriotem].
Na zakończenie kolejne dwa „życiorysy”:
Fanfaron – zwodowany w Dunkierce 23.06.1781. Od 1783 bryg. Używany od lat 1790-tych głównie jako transportowiec. Od 1796 lugier. Wycofany z marynarki w styczniu 1802.
Levrette – zwodowany w Dunkierce 16.04.1779. Od 1783 bryg. W kwietniu 1793 przemianowany na Patriote de Brest. W czerwcu 1793 wszedł na dok w Saint Malo, gdzie przebudowano go na 22-działową korwetę i spuszczono na wodę we wrześniu. Okręt ten powrócił w 1794 do nazwy Levrette, pełnił głównie służbę eskortową. Od 1799 korweta szkoleniowa, wycofana w 1806 i rozebrana.
Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach

Krzysztof Gerlach · Post autor: **Krzysztof Gerlach** » 2007-05-05, 19:14

Ciąg dalszy losów wielkich kutrów francuskich typu Cerf czy typu Levrette:
Lezard – zwodowany w Dunkierce 10.03.1781. Zdobyty przez Anglików w październiku 1782 przy Tranquebar i wcielony do Royal Navy jako 10-działowy (sic!) kuter (lub 18-działowy szkuner) Lizard. Sprzedany w Indiach Wschodnich, wg opracowań angielskich w 1786, ale odkupiony przez Francuzów, którzy zdaniem opracowań francuskich ponownie włączyli go do swojej marynarki już w 1783, a skreślili z listy floty w 1784.

Malin – zwodowany w Dunkierce 12.03.1781. Zatonął w sztormie w Zatoce Gaskońskiej w listopadzie 1786.

Serpent – zwodowany w Dunkierce 3.04.1779. Skreślony z listy floty w 1783, rozebrany w 1798.
Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach

Nowak Krzysztof · Post autor: **Nowak Krzysztof** » 2007-05-06, 15:48

Witam, dziękuję za opisanie kutrów typu Cerf, niezwykle interesujące.
Bardzo proszę o opisanie okrętów POURVOYEUSE i CONSOLANTE zbudowanych w Lorient w 1772.
Pozdrowienia, Krzysztof Nowak.

Krzysztof Gerlach · Post autor: **Krzysztof Gerlach** » 2007-05-07, 00:33

Te dwie fregaty 40-działowe tworzyły typ Pourvoyeuse. Około 840 ton, 49,40 x 12,35 x 5,36 m, zanurzenie projektowe 6,34 m. Projektant Boux. Dość osobliwe jednostki, które w projekcie nazywano zarówno fregatami jak fluitami. Miały nadawać się do długich kampanii krążowniczych, tzn. przewozić znaczne zapasy żywności i wody dla 350-osobowej załogi. Projektantowi wydawało się, że pomieszczą one zapasy na rok, ale ostatecznie wody i drewna opałowego mogły zabierać tylko na 3 miesiące. Boux zamierzał uzbroić je na głównym pokładzie w (niezwykle ciężkie jak na tamte czasy) działa 24-funtowe, jednak w rzeczywistości zadowolono się 18-funtówkami, przez co artyleria obejmowała: 26 x 18-f, 12 x 8-f. Chociaż ostatecznie nie wyróżniały się niczym bardzo korzystnym, to zwróciły uwagę na możliwość wyposażania fregat w armaty 24-funtowe i zainspirowały w tym względzie innych konstruktorów, stając się protoplastami nowej kategorii.
Pourvoyeuse zwodowana 10.11.1772. W latach 1778-1779 służyła na Oceanie Indyjskim. Wyposażona potem jako fluita uzbrojona w 26 dział. Skreślona z listy floty w 1794.
Consolante zwodowana 1.12.1774 (Roche) lub 26.06.1775 (Boudriot i Demerliac). W latach 1778-1783 służyła na Oceanie Indyjskim. Od 1784 hulk, rozebrana w 1804.
Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach

Nowak Krzysztof · Post autor: **Nowak Krzysztof** » 2007-05-07, 18:40

Witam, dziękuję za odpowiedź.
Bardzo proszę o opis okrętu francuskiego SOPHIE, zdobytego podobno 12.09.1782 przez angielski okręt WARWICK u wejścia do zatoki Delaware.
Pozdrowienia, Krzysztof Nowak.

Krzysztof Gerlach · Post autor: **Krzysztof Gerlach** » 2007-05-07, 20:53

Prawie nic o nim nie wiadomo. Był to francuski statek handlowy w typie fregaty, o tonażu obliczanym przez Anglików na 422 tony. Jedni podają taką jak w Pana pytaniu datę zdobycia (np. David Lyon), inni obstają przy dacie wcześniejszej – np. 12.02.1782 wg Roche’a – i przy współdziałaniu 12.09.1782 z okrętem Warwick na wodach zatoki Delaware już przy przechwytywaniu następnych jednostek francuskich (np. William Clowes). Po zdobyciu wcielony do Royal Navy bez zmiany nazwy jako okręt 6 rangi, fregata 28-działowa z 9-funtówkami w głównej baterii. Sprzedana już w 1784.
Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach

Nowak Krzysztof · Post autor: **Nowak Krzysztof** » 2007-05-09, 18:29

Witam, dziękuję za odpowiedź.
Bardzo proszę o opisanie losów korwet typu Bonne Citoyenne: PERCANTE, GAITE oraz VAILLANTE. Mam też zapisany okręt francuski o nazwie CITOYENNE FRANCAISE (fregata ?), wspomniany w 1793, co to był za okręt ?
Pozdrowienia, Krzysztof Nowak.

Krzysztof Gerlach · Post autor: **Krzysztof Gerlach** » 2007-05-10, 06:48

Wszystkie trzy zbudowane w Bayonne. W służbie angielskiej post-shipy 20/24-działowe.
Perçante – zwodowana w czerwcu 1795. W latach 1795-1796 transportowała ludzi, pocztę, zapasy i amunicję między Francją a Antylami. Zdobyta u wybrzeży San Domingo 23.02. lub 21.04.1796 przez Anglików i wcielona do Royal Navy pod nazwą Jamaica. Służyła aktywnie 1796-1799, 1800-1810. Sprzedana w 1814.
Gaité (Gaieté) - zwodowana w styczniu 1796. W 1797 transportowała ludzi, pocztę i zapasy z Francji na Antyle. Zdobyta 20.08.1797 przez Anglików i wcielona do Royal Navy pod nazwą Gayette. W aktywnej służbie 1798-1804. Sprzedana w 1808.
Vaillante - zwodowana w styczniu 1796. W latach 1797-1798 przewoziła deportowanych do Gujany. W sierpniu 1798 przemianowana na Danaé. Zdobyta w Zatoce Biskajskiej 7.08.1798 przez Anglików i wcielona do Royal Navy pod nazwą Danae. W wyniku buntu załogi przejęta przez francuską korwetę Colombe w marcu 1800 i wcielona do marynarki francuskiej jako transportowiec Danaé. Sprzedana w 1801.

CITOYENNE FRANÇAISE – okręt o niezwykle zmiennych kolejach losu.
W marcu 1756 zwodowano w Hawrze 30/32-działową fregatę Vestale klasy de 8, typu Blonde. Około 410 ton, 40,3 x 10,29 x 5,31 m. Projektant Jean-Joseph Ginoux. Uzbrojenie: 26 x 8-f, 4 x 4-f (niektórzy uważają jednak, że do 1786 niosła 28 x 12-f i 6 x 6-f). Zdobyta przez Anglików 8.01.1761 i wcielona do Royal Navy jako 32-działowa fregata Flora. Kiedy Brytyjczycy zostali osaczeni przy Rhode Island, spuścili tę fregatę na dno 5.08.1778. Amerykanie podnieśli ją w styczniu 1783, a w lipcu (lub we wrześniu) następnego roku odsprzedali Francuzom w Bordeaux. Ponownie pod francuską banderą służyła teraz jako Flore Américaine, zaś od 1787 pod nazwą Flore. Od 1789 była już tylko hulkiem i została sprzedana 4.07.1792. Nowi właściciele z Bordeaux uczynili z niej żaglowiec korsarski. Jednak w sierpniu 1793 została zarekwirowana przez państwo i wcielona do marynarki jako Citoyenne Française. W grudniu 1795 zwrócono ją armatorowi i ponownie wyposażono do działalności korsarskiej. We wrześniu 1798 została przechwycona na wodach kanału La Manche przez Brytyjczyków, ale tym razem nie trafiła już do Royal Navy, tylko na sprzedaż.
Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach

Nowak Krzysztof · Post autor: **Nowak Krzysztof** » 2007-05-10, 18:34

Witam, dziękuję za opis korwet i wyjaśnienia, bardzo interesujące.
Jeśli to możliwe, bardzo proszę o opis pozostałych fregat typu Blonde.
Pozdrowienia, Krzysztof Nowak.

Krzysztof Gerlach · Post autor: **Krzysztof Gerlach** » 2007-05-10, 21:42

Aigrette – zwodowana w Hawrze w marcu 1756. Uczestniczyła w listopadzie 1759 w bitwie w zatoce Quiberon, ale zdołała uciec. Walczyła w wojnie amerykańskiej od 1779 do 1781, wykonując bardzo różnorodne zadania (w tym transportowanie wojsk). Skreślona z listy floty w 1789.
Blonde - zwodowana w Hawrze 23.08.1755. W październiku 1759 uczestniczyła w chybionej ekspedycji przeciwko Irlandii i w drodze powrotnej została schwytana przez Anglików u wyspy Man 28.02.1760. Wcielona do Royal Navy bez zmiany nazwy. Pod brytyjską banderą walczyła u amerykańskich wybrzeży 1779-1782, zatonęła na płyciźnie Nantucket 10.05.1782.
Brune - zwodowana w Hawrze 7.09.1755. Pełniła służbę w ochronie francuskich wybrzeży od 1758, zdobyta przez Anglików na Atlantyku 30.01.1761 i wcielona do Royal Navy bez zmiany nazwy. Sprzedana w 1792.
Félicité - zwodowana w Breście w sierpniu 1756. W styczniu 1761 opuściła Cherbourg kierując się na Martynikę i została przechwycona 24.01.1761 przez brytyjską fregatę Richmond. W czasie walki oba okręty utkwiły na mieliznach niedaleko Cap de la Hague, lecz tylko Anglikom udało się zejść na głębszą wodę. Następnego dnia zdobyli francuską jednostkę abordażem, a nie mogąc jej zabrać ze sobą, spalili.
Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach

Nowak Krzysztof · Post autor: **Nowak Krzysztof** » 2007-05-11, 21:05

Witam, dziękuję za odpowiedź.
Bardzo proszę o opis danych i losów fregat SPARTIATE (1794) oraz PLEYADE (1755).
Pozdrowienia, Krzysztof Nowak.

Krzysztof Gerlach · Post autor: **Krzysztof Gerlach** » 2007-05-11, 22:54

Spartiate – fregata 40-działowa klasy de 18 typu Seine (zwanego też typem Révolutionnaire). Około 700 ton, 47,56 x 12,08 x 5,85 m. Projektant Pierre-Alexandre Forfait. Uzbrojenie: 28 x 18-f, 12 x 8-f i 4 haubice 36-funtowe. Zwodowana w Hawrze w listopadzie 1794. W 1795 przemianowana na Pensée. Od przełomu 1804/1805 hulk w Breście. Rozebrana w 1833.
Pleyade (Pleiade) – fregata 32-działowa klasy de 8. Około 540 ton, 39,00 x 9,70 x 5,15 m. Projektant Joseph-Marie-Blaise Coulomb. Uzbrojenie: 26 x 8-f, 6 x 4-f. Zwodowana w Tulonie 17.11.1755. Służyła na Morzu Śródziemnym. Skreślona z listy floty 27.07.1786 (albo już w 1784) i sprzedana w 1787.
Pozdrawiam, Krzysztof Gerlach