Sam jestem ciekaw wersji Crolicka.
Zdecydowałem się na dodanie jeszcze jednego postu (który to już z kolei ostatni
) by Ci, którzy zaglądają na forum otrzymali w miarę pełny obraz sytuacji. Nie będę się wykłócał o rację, bo każdy ma głowę i potrafi ocenić jak wygląda sytuacja obecna i gdzie należy prostować zawiłości. Słowa te kieruję do wszystkich tych, którzy dyskusję w tym wątku traktują jako dane wejściowe do samodzielnej, gruntownej analizy. Oczywiście nie zaliczam do nich Karola.
Domniemam, że wypaczam zasadność wszczynania dyskusji definicyjnych z Crolickiem, ale przecież może mieć inne zdanie.
Zacznijmy od genezy oporu w wyprowadzaniu z języka polskiego zwrotu "okręt wojenny". Zatem dla przykałdu weźmy Konwencję o Prawie Morza z Montego Bay.
Artykuł 28 KoPM
Definicja okrętu wojennego
Dla celów niniejszej konwencji "okręt wojenny" oznacza okręt należący do sił zbrojnych państwa, noszący zewnętrzne znaki wyróżniające okręty posiadające przynależność tego państwa, dowodzony przez oficera marynarki pozostającego w służbie tego państwa i którego nazwisko znajduje się na liście oficerów lub w równorzędnym dokumencie, z załogą podlegającą normalnej dyscyplinie wojskowej.
Taka to własnie definicja znajduje się w KoPM. Niestety, co już wyraźnie podkreślałem, dokument ten tłumaczyli może i eksperci od angielskiego, czy od prawa, ale laicy w kwestii terminologii morskiej, a o poważne konsultacje chyba nikt sie nie pokusił.
Zatem, tłumacząc z angielskiego "warhip" nieco bezmyślnie powstał "okręt wojenny". Ponadto tłumacz nie zastanowił się także nad okręsleniem oficer, bo w rozumieniu tekstu oryginalengo uproszczone określenie "Officer" tyczy się zarówno "Petty officer" jak i "Warrant officer". Podobnie jak do sierżanta czy "stójkowego" amerykańskiej policji mówi się "Panie oficerze". KoPM dająca najbardziej współczesną defnicję prawną okrętu wprowadza ów błąd powodujący, że zamiast czarnego pojawia się szare. Osobiście nie wierzę by na gruncie polskich tłumaczeń aktów prawnych ktoś zadał sobie trud, by błąd poprawić. Warto natomiast przejrzeć polskie Normy Obronne, które w pewnien, też dość kontrowestyjny sposób wyznaczają pewne zasady. Jakkolwiek ostatnia norma termonologiczna wprowadza więcej zamieszania niż porządku (głównie w warstwie podziału klas okrętów) to stanowi obowiązujący standard w rozumieniu prawnym w tym kraju.
Ponadto funkcjonują takie dokumnety jak RSO i choć obarczone są pewnymi nieścisłościami to zawarto w nich stosowne zapisy. I tak w RSO 1982:
"Każda jednostka pływająca, wchodząca organizacyjnie w skład marynarki wojennej, nosi należną jej banderę wojenną lub banderę pomocniczych jednostek pływających."
"Okręt, który jest zdolny wykonywać zadania bojowe odpowiadające klasie, do której został zaliczony, oraz okręt szkolny nosi nazwę Okręt Polskiej Rzeczypospolitej ludowej (ORP)."
"Pomocnicze jednostki pływające marynarki wojennej określa się nazwami ich przeznaczenia np. holownik, motorówka, krypa itp."
W tym RSO wystąpił jeden jedyny raz zwrot "okręt wojenny" (w pkt 3), który był przedmiotem niemałego zamieszania,lecz ostatecznie nie zdecydowno się na przemiał nakładu. Kompromitujący błąd poprawiono w nowym regulaminie wydrukowanym w roku 1990 (analogiczny punkt, który tym razem otrzymał nr 4).
Ponadto podzielono klasyfikacyjnie jednostki pływajce marynarki wojennej na:
- okręty bojowe;
- okręty specjalnego przeznaczenia;
- pomocnicze jednostki pływające;
- jachty.
Pozostałe punkty uległy kosmetycznej zmianie. Wśród przyładów pjp pojawiły się holownik, kuter transportowy i zbiornikowiec.
Również ten RSO nie był idealny, bo występowały w nim nadal zapisy o niewłaściwie rozumianej eksterytorialności.
Zatem nazwanie zbiornikowca Z-8 "Meduza" okrętem ORP "Meduza" byłoby błędem ponieważ była to pomocnicza jednostka pływająca i nie ma znaczenia, iż dowodził nią oficer w stopniu kapitana marynarki. Zadrzało się, że np. kutrem ZOP typu 918M czasowo dowodził chorąży marynarki, a był on okrętem, choć prócz numeru taktycznego nie miał własnej nazwy.
Wielokrotnie powielanym błędem jest też używanie określenia np. okręt ratowniczy ORP "Gniewko". Prawidłowo pisać powinno się kuter ratowniczy "Gniewko" bo był pomocniczą jednostką pływającą, choć dowodził nią kapitan marynarki. Należy podkreślić, iż błędne nazewnictwo pojawia się... o zgrozo nawet w poważnych dokumentach.
Jak klasyfikacja wygląda obecnie? Do niedawna jednostki pływające marynarki wojennej dzielono na:
- okręty, w tym bojowe (nie "wojenne") i specjalne,
- pomocnicze jednostki pływające,
- bazowe środki pływające.
Obecnie podział został poważnie zmodyfikowany pod kątem zgodności ze STANAG 1166. Z przykrością stwierdzam, że nie uchroniono się od pomyłek wynikających z faktu, iż dotychczasowa klasyfikacja nie obejmowała jednego ze szczebli. Jak na razie postanowienia nie weszły w życie i należy mieć nadzieję, że twórcy ze stolicy wpadną na pomysł by tekst normy przesłać jednak do oceny ośrodkom na wybrzeżu.
Wracając do meritum.
Wiele złego w kwestii terminologicznej związanej z okrętami zrobił też "Mały leksykon morski" autorstwa Grajewskiego i Wójcickiego notabene byłych oficerów MW. Nie będę dociekał przyczyn umieszczenia w nim zwrotu "okręt wojenny" w rozumieniu grupy klas, ale dość napisać, że jeden znich zakorzenił się w jachtklubie MW, więc terminy żeglarskie (których jest mnóstwo i są z reguły dobrze opracowane) przysłoniły mu credo.
Głębokie zakorzenienie się w języku polskim związku wyrazowego "okręt wojenny" jest pokłosiem faktu, iż większość dokumentów miedzynarodowych (porozumień, konwencji itd) pisana jest w języku angielskim, gdzie zlepek wyrazowy "warship" wyraźnie określa jednostki o przeznaczeniu wojskowym. Jak już wspomniałem mnogość funkcjonujących aktów prawnych obarczonych tym błędem powoduje, że systuacja jest beznadziejna, a próby prostowania sprawy podejmuje się na różne sposoby (w tym na internetowych listach dyskusyjnych). W kwestii wojskowo-prawnej na morzu, aby zyskać płaszczyznę do dyskusji warto poczytać książki profesora Andrzeja Makowskiego, czy innych nie mniej znamienitych naukowców takich jak Piotr Mickiewicz, Marek Ilnicki czy Dariusz Bugajski. Osobiście wszystkim wątpiacym polecałbym konsultacje u wyżej wymienionych, co jest trudne acz możliwe.
Zatem zgodnie z obowiazującą terminologią w przypadku Polski można podać następującą definicję:
Okręt - jednostka pływająca w służbie państwowej, wchodząca w skład MW RP, podnosząca banderę wojenną, dowodzona przez oficera lub podoficera, który organizacyjnie i etatowo podlega dowódcy MW RP oraz obsadzona załogą podlegającą dyscyplinie wojskowej.
Warto rozważyć trzy hipotetyczne sytuacje:
1. W czasie działań wojennych zajęta zostaje jednostka pływająca przeciwnika. Czy w świetle prawa można o pryzie powiedzieć "okręt"? Choć nie będzie spełniony wymóg wpisania na listę okrętów floty? W myśl obowiazujących przepisów pryz nie będzie okrętem, a jednostka pływającą w służbie państwowej.
2. Na okręcie zostaje podniesiony bunt, którego efektem jest zaprzestanie przez załogę działalności na rzecz państwa i rozpoczecie działalności pirackiej. Czy można zatem mówić o "okręcie pirackim"? Nie. Prawidłowo byłoby "jednostka piracka", lub jednostka pływającą "uprawiająca piractwo" (typowy związek frazeologiczny, którego znaczenie nie wynika ze znaczenia posczególnych słów w nim zawartych).
3. Czy okrętem będzie np. rorowiec "Żerań" zarekwirowany/wyczartrowany przez MW RP, uzbrojony w artylerię małokalibrową i wykonujący regularne rejsy z wyposażeniem bojowym w rejon Wybrzeża Kości Słoniowej, gdzie polska armia toczy zaciekłe boje z hipotetycznym przeciwnikiem? Nie, nie będzie okrętem, jeżeli nie spełni wymogów prawnych. Nawet jeżeli je spełni to może być zaliczony do pomocniczych jednostek pływających i okrętem nadal nie będzie.
Tyle w kwestii polskiej.
Terminologia morska pełna jest pułapek i zawiłości. Gierek słownych jest wiele. Statek, ale budownictwo okrętowe; okręt chodzi, ale jest jednostką pływającą. Całą sytuację przyrównać można jedynie do słynnego monologu Robina Williamsa z filmu "Buntownik z wyboru". Powiedział wówczas (mniej więcej), że chłopakowi (granemu przez Matta Damona) wydaje się, że wszystko wie lepiej. Gdy ktoś zapyta go o Kaplicę Sykstyńską to poda opisy wszystkich fresków, ale nie potrafi własnymi słowami opisać delikatnej woni roznoszącej się w jej wnętrzu, bo nigdy tam nie był. Gdy ktoś zapyta o miłość to wyrecytuje z pamięci dziesiątki pieśni i sonetów podczas gdy sam nigdy nie kochał. Zapytany o wojnę zacznie recytować Tołstoja, podczas gdy sam nigdy nie wąchał prochu i nie trzymał na rekach konającego kolegi, któremu granat wyrwał wnętrzności. Tak samo jest gdy ludzie piszą o okrętach czerpiąc wiedzę li tylko z książek i filmów nie wiedząc, że ten kawał żelastwa ma "duszę" i scala załogę, która na nim służy i nie ma pojęcia z czym wiąże się wykonywanie zadań bojowych na morzu. Dla niego będzie tylko definicją, definicją "okrętu wojennego".
Post ten nie jest zachęta do kontynuowania dyskusji. Stanowi jedynie swoitą bazę informacyjną dla zainteresowanych. Nie jestem za
ukrzyżownaniem osób mówiacych "okręt wojenny", ale dobrze by mieli szerszy pogląd na sprawę.
PS1
Czy jest tu na forum, ktoś z kadry dydaktycznej/naukowej PG? Chętnie poznałbym ich opnię (znaczy się zasięgnę przy okazji bytności, a jak ja to wpiszę to i tak może nie być dla niektórych miarodajne)?
PS2
Czy ktos z moderatorów mógłby wydzielić fragment dyskusji terminologicznej do istniejącego już tematu? Chyba warto by tam się znalazła, bo jakby nie spojrzeć z obu stron wnosi coś może nie nowego, ale dodatkowego do dyskusji, a od bieżącego tematu odstaje już diametralnie.
I pamiętaj, że większość moich postów to głupota nad głupoty, bo ja tak zasadniczo na niczym się nie znam, a lubię pytać, pytać i pytać.
. A może to kolega Marmik za poważnie podchodzi do tematu. 
