Znane, a może nieznane, jednostki pływające WOP

[JB]

Wszystkim, którzy interesują się jednostkami pływającymi WOP znana jest motorówka M-1. która weszła do eksploatacji w październiku 1947 roku.

Marek Soroka tak pisze o niej w swojej książce (Polskie okręty wojenne 1945-1980): ... ważną rolę w początkowym okresie rozwoju służby granicznej odgrywały pochodzące z demobilu amerykańskiego motorówki typu „LCP(L)”, reprezentowanego w owym czasie również w siłach desantowych Marynarki Wojennej. Pierwszy transport tych motorówek wyładowano 5 września 1947 roku z s.s „Tobruk”, który dostarczył je do Gdyni po sfinalizowaniu pertraktacji związanych z zakupem, rozpoczętych w Paryżu w połowie 1946 roku. Motorówki wymagały remontu. Najszybciej opuściła stocznię jednostka oznaczona symbolem „M-1”. Służbę rozpoczęła w październiku 1947 roku. W następnym roku liczba motorówek morskich, wykorzystywanych w ochronie granicy, wzrosła do 4 (2 stacjonowały w Gdyni i tyleż w Gdańsku). Wprawdzie informacja ta zaczerpnięta jest ze źródeł zawierających jedynie dane liczbowe, jednak sądzić należy, ze były to jednostki typu „LCP(L)”. Brak bowiem wiadomości o wykorzystywaniu w owym czasie przez WOP motorówek morskich innych typów.
W roku 1949 służbę pełniło 5 motorówek omawianego typu. Wzrost liczby „elcepelek” o jedną jednostkę w porównaniu z rokiem poprzednim wiązał się z wcieleniem motorówki tego typu do sformowanego 7 czerwca 1949 roku samodzielnego zespołu kutrów granicznych w porcie Szczecin.

Zaś Henryk Kula w swojej książce (Granica morska 1945-1950) tak pisze: ...Jedną motorówkę LCPL (z 5 zakupionych w Francji), po przeprowadzeniu kapitalnego remontu przez Stocznię Rybacką w Gdańsku, przekazano do eksploatacji w MGPK w Gdańsku jesienią 1947 r. Otrzymała ona nazwę „M-1”. Załogę pierwszej motorówki WOP stanowili: dowódca motorówki mat Władysław Przybyłowski i motorzysta mar. Henryk Piwoński.
A w innym miejscu: ... W drugiej połowie 1949 r. nastąpiło ożywienie działalności morskiej brygady OP w Szczecinie. W lipcu brygada posiadała już 7 motorówek, w tym 3 większe: „Pobieda”, „Wypalona” i jedną typu „M-1”, oraz 4 małe motorówki portowe.

Sęk w tym, że statek TOBRUK nie przywiózł żadnej łodzi motorowej typu LCPL, a pierwsze jednostki tego typu znalazły się w Gdańsku 21 sierpnia 1947 r., na pokładzie statku MORSKA WOLA. Z ośmiu motorówek LCPL, które przywiózł ten statek 5 trafiło do Marynarki Wojennej, a 3 do WOP. Te ostatnie (LCPL-1054, LCPL-1082 i LCPL-1084) zostały odebrane z BOTM dopiero 18 listopada 1947 r., a wpisane do ewidencji 12. Oddziału WOP 8 dni później.
Wniosek jest prosty, żadna z tych jednostek nie mogła być motorówką M-1.
Statek TOBRUK rzeczywiście przywiózł 22 maja 1947 roku 5 motorówek, ale nie były to łodzie LCPL. Należały do typu J, cztery z nich były wykonane w wersji ratowniczej (J-1170, J-1175, J-1179, J-1229), a jedna w patrolowej (J-1829). Zostały odebrane przez WOP już 28 maja i to te jednostki otrzymały prawdopodobnie oznaczenia M-1, M-2, M-3, M-4, M-6, a później (maj 1950 r.) nazwy: WOLA, OCHOTA, MURANÓW, PRAGA i POWIŚLE. Motorówki miały zawodne silniki benzynowe, dlatego ich służba nie trwała długo. Cztery z nich wycofano w 1950 roku (te z 12. Oddziału WOP), 31 stycznia 1951 roku figurowały na stanie Zarządu Portu Gdańsk/Gdynia na liście jednostek do upłynnienia.
Jednostka pływająca ze Szczecina prawdopodobnie dotrwała w służbie do lipca 1951 roku, kiedy wprowadzono nowe oznaczenia jednostek pływających WOP (pewnie miała numer z przedziału KP 69 – KP 79).

JB

[JB]

W ramach zakupów z demobilu US Army do Polski sprowadzono 19 łodzi motorowych typu J w 4 wersjach:
pasażerskiej o długości 40 stóp (1 szt.) i o długości 50' (8 szt.);
ratownictwa lotniczego o długości 36' (8 szt.);
patrolowej o długości 36,5' (2 szt.).
Do Marynarki Wojennej trafiły dwie takie motorówki (jedna w wersji ratowniczej i jedna w wersji patrolowej), do WOP - pięć (4 ratownicze i 1 patrolowa).
Jednostki w wersji ratowniczej miały 10,97 metrów długości (36’) i 3,25 m szerokości (10’8”). Pełna wyporność wynosiła ok. 7 ton, pusta łódź miała masę ok. 5,6 t. Napędzane były benzynowymi silnikami Hudson Invader 168 (zmarynizowana wersja lotniczych silników firmy Hall Scott) o mocy 250/275 KM (6 cylindrów o łącznej pojemności 16,35 litra, waga ok. 885 kg) przy 2000 obrotach na minutę. Jednostki miały drewniane kadłuby oraz drewnianą sterówkę na dziobie i brezentową budę nad pomieszczeniem silnika.
Ze względu na to, że wymiary tych łodzi były niemal identyczne jak łodzi LCPL często mylono te jednostki.
JB

[APawlak]

Duże zdjęcie "M 1" z 1947 r. (tak przynajmniej podpisane) można zobaczyć w książce Jana Ławskiego "Ochrona granic Polski Ludowej 1945-48", Wyd. MON, Warszawa 1974. Wygląda dość podobnie do rysunku w książce M. Soroki. Natomiast nie wiem, jak bardzo motorówki typu J były zewnętrznie podobne do LCPL.
Andrzej Pawlak